منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
اۉییندن اۉت چیقه‌دی (حکایه)
اۉییندن اۉت چیقه‌دی
حکایه
یازووچی: لئو تولستوی
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
ایون شچېربکاو دېگن دهقان بۉلردی. تیریکچیلیگی یامان اېمس، بردم - بدولت، قیشلاقده‌گی من - من دېگن مردملردن اېدی. ایون نینگ اۉغیللری هم الّه‌قچان یانیگه کیرگن. اولکنی اویلی - جایلی، اۉرتنچه‌سی اونه‌شتیریلگن، کېنجه‌تایی هلی اۉسمیر، لېکن او هم بۉیگه یېتیب، آماچ هَیده‌شگه یره‌ب قالگن اېدی. ایون نینگ آنه‌سی اېسلی - جۉیه‌لی، رۉزغارنینگ جانینی کیرگیزه‌دیگن خاتینلردن اېدی. خاتینی اېسه، مومن-قابلگینه، آیاق - قۉلی چقّان عیاللر طایفه‌سیدن. خلص، ایون شچېربکاو رۉزغاریدن غم یېمه‌ی عیشینی سوریب یورسه بۉلردی.
اما گوریلا چۉلاق دېگن قۉشنیسی بیلن آره‌لری بوزیلدی و تیریکچیلیک نینگ مزه‌سی قاچدی.
همه بلا ارزیمه‌گن نرسه‌دن باشلندی. ایونلرنینگ تاووغی هلی یاش بۉلسه - ده، تخم توغیشگه کیریشدی. ایون نینگ کېلینی خورسند بۉلیب، هییتگه تخم تۉپله‌ی باشله‌دی. خدانینگ بېرگن کونی قزناققه[1] باریب ارابه نینگ قوتیسیدن تخم آلیب کېلردی. بیردنیگه تخم یۉقاله‌دیگن بۉلیب قالدی. افتیدن باله‌لر تاووقنی هورکیتیب یوبارگنمی، او چېتن دېواردن قۉشنیسینیکی‌گه اوچیب اۉتیب، شو یاقده تخملب کېله‌دیگن قیلیق چیقریبدی. بوندن کېلین شۉرلیکنی خبری هم یۉق. تاووغی قه قغلسه تخم توغه‌یپتی دېب خورسند بۉله‌دی. بیر کونی کېچله‌تیب قزناققه باردی. قره‌سه، تخم یۉق. کېلینی حیران بۉلدی. سیزلر آلمه‌دینگلرمی، دېب اویده‌گیلردن سۉره‌دی. یۉق، دېییشدی. شو پیت کېنجه‌تای قَینی تره‌سکه، تاووغینگ دایم انه وی همسایه‌میزنیکی‌گه چیقیب توغیب کېله‌دی، حاضر هم شو یاقدن اوچیب کیردی، اۉزیم کۉردیم، دېب قالدی. کېلین قۉناقده، خۉراز نینگ بیقینیده قونیشیب اۉتیرگن تاووغیگه قره‌ب قۉیدی. تاووق نینگ کۉزی ایلینه‌ی - ایلینه‌ی دېب توریبدی. نیمه دېیدی؟ های، ناانصاف، تخمینگنی قَیسی گۉرگه تشلب کېلدینگ، دېب سۉره‌یدیمی؟
کېلین همسایه‌نیکیگه چیقدی. گوریلانینگ آنه‌سی مقابل بۉلدی.
- هم، نیمه کېره‌ک اېدی، کېلین؟ - دېدی کمپیر خوشله‌مه‌ی.
- هه، شو تاووغیم نینگ وجهیدن کیروودیم، بوویجان، - دېدی کېلینچه‌ک، - هلی زمان زارمنده قه‌قغلب سیز تامانگه اوچیب اۉتیب کېتوودی. تخم - پوخوم قۉیمه‌دیمیکن، دېب...
- کۉرگنیم یۉق، - دېدی کمپیر تۉرسه‌ییب[2]، - خداگه شُکر، تاووق اۉزیمیزده هم بار، انچه‌دن بېری تخملب توریبدی. بیز بیراونینگ حاولیسیگه کیریب تخم تېریب یوریشگه اۉرگنمه‌گنمیز.
بو گپلر کېلیننی اۉمگنیدن اۉتیب کېتدی. کمپیرگه گپ قَیتردی. کمپیر ایکّینی قۉندیردی. شونده‌ی قیلیب ایکّله‌سی چرس - چورس اوروشدی قالدی. ایون نینگ خاتینی اریقدن سوو آلیب کېله‌یاتگن اېدی، او آوسینی نینگ یانینی آلدی. او یاقدن بقیریب - چقیریب گوریلانینگ خاتینی چیقدی. قۉشنیسیگه یاپیشیب کېتدی. او راست - یالغان گپلرنی اره‌لشتیریب همسایه‌سی نینگ بېتیگه یازغیره باشله‌دی. تۉرت خاتین تۉرت تاماندن شنغیلله‌یدی، کیم نینگ نیمه دېیاتگنینی بیلیب بۉلمه‌یدی. قیی - چوو، حقارت، قرغیش...
جنجل نینگ اوستیگه گوریلا کېلیب قالدی. خاتینی نینگ طرفینی آلدی. قیی - چوونی اېشیتیب اویدن ایون آتیلیب چیقدی. خاتینلر بو یاقده قالیب اېندی اېرککلر آلیشه کېتدی. اور- ییقیت بۉلدی. ایون بقوّت اېدی، آلدیگه کېلگننی چیرپیره‌ک قیلیب تشله‌یوېردی. او گوریلانینگ بیر توتم سقالینی یولیب آلدی. هَی - هَیلب یان یاقدن خلایق یېتیب کېلدی، اوریشقاقلرنی بزۉر اجریم قیلیب قۉیدیلر.
انه شونده‌ی قیلیب، ایکّی قۉشنی آره‌سیده عداوت باشلندی. گوریلا یولیق سقالینی خط د‌فترگه اۉره‌دي و ایوننی سودگه /محکمه بېرگنی پولیس نینگ حضوریگه یۉل آلدی.
- مېن سقالیمنی و‌نکه پخماقساچ یولسین، دېب اۉستیرگنیم یۉق. سقال یولرمیش - ه. شاشمه‌ی تور هلی...
گوریلانینگ خاتینی "ایوننی سودگه/محکمه بېردیک، هه‌دېمه‌ی او قماققه توشه‌دی، سیبیرگه کېته‌دی"، دېب قۉشنیسیگه مقتندی.
ایون نینگ آته‌سی بېتاب بۉلیب تخمان - پېچ (بخاری)ده یاتردی. او باله‌لریگه نصیحت قیلدی، جنجل چیققن کونياق اولرنی یره‌شتیرماقچی بۉلدی. بیراق اۉغیل گپگه کۉنمه‌دی.
- های، تېنتکلر، بیر بلانی باشله‌ی دېب توریبسنلر، - دېدی چال، - اۉییندن اۉت چیقه‌دی، دېگن گپ بار. قۉیینگلر اېندی! قیله‌یاتگن ایشلرینگ کوره‌کده تورمه‌یدی. بیر دانه تخم دېب شونچه‌لیککه باردینگلر- ه؟ باله‌په‌قیر بیرته تخمینگنی آلگن بۉلسه - آلیبدی. نیمه بۉپتی، بیر یېرینگ کمه‌ییب قالدیمی؟ خدانینگ درگاهی کېنگ، نصیبه‌نگنی یېتکزه‌دی. هه، خۉپ، کېلین نینگ آغزیدن یامان گپ چیقیب کېتیبدیمی، اونگه یاتیغی بیلن توشونتیر، کتّه‌لرگه اونقه قتّيق گپیرمه‌گین، دېب اوریشیب قۉی. سن - منگه باریب یاقه‌لشیب هم آلیبسنلر. میلی، تورموشده هر نرسه اۉته‌دی. اما اویت ایش بۉلدی. اېندی، عذر، قۉشنی، بیزدن اۉتگن بۉلسه، کېچیرینگ، دېب یره‌شیب آلیش کېره‌ک. تمام، عالم گُلستان. مېن سېندن قالمه‌یمن دېب قصدلشسنگ، عاقبتی یامان بۉله‌دی. باله‌لر آته نینگ گپینی قولاققه آلمه‌دی. "قاقباش چال - ده، نصیحتنی یخشی کۉره‌دی، اۉزی باله‌چه‌یم توشونمه‌یدی"، دېب بیلگنلریدن قالمه‌دی.
ایون قۉشنیسیگه بۉیین اېگمه‌دی.
ایون سودگه / محکمه کېتدی. گوریلا ایکّاوی حکم آلدیده هم، پولیس حضوریده هم دعوالشیب کۉردیلر. اولر سودمه - سود قتنه‌ب یورگنلریده گوریلانینگ ارابه‌سیدن تېمیر حلقه‌چه یۉقالیب قالدی. بونی ایون نینگ اۉغلیگه تۉنکه‌دیلر.
ینه داو - دستک باشلندی. ایکّله چېتده تینچلیک قالمه‌دی. خدانینگ بېرگن کونی یا عصب‌بازلیک، یا اور- تۉپالان. کتّه‌لرنینگ قیلیغینی کۉریب، باله‌لر هم سۉکانغیچ بۉلیب کېتدی.
موجیکلر اوّلا بیر- بیرینی اۉغریگه چیقریب، اۉز ارا تهمت تاشی آتیب یوریشوودی. باره - باره کۉزدن نری یاتگن نرسه‌لرنی تشمه‌لشگه توشدی. عیاللر هم، باله‌لر هم بیراونینگ بویومیدن حذر قیلمه‌یدیگن بۉلیب قالدی. اولرنینگ تورموشی اېسه، تاباره چیگللشیب بارردی. ایون بیلن گوریلا چۉلاق قیشلاقده، جماعت آلدیده هم، پولیس و حکم آلدیده هم راسه داولشدی. آخری اولر همه نینگ جانیگه تېگدی. گاها گوریلا نینگ قۉلی بلند کېلیب، ایو‌نگه جریمه تۉله‌تتیره‌دی یاکه بیر- ایکّی کونگه قه‌مه‌تتیریب قۉیه‌دی. گاها ایون یوتیب چیقه‌دی، گوریلانینگ جزاسینی بېردیره‌دی. بیری - بیریدن اۉچ آلگن سری ایکّاوی هم تاباره یاووزلشیب، آدمگرچیلیکدن چیقیب بارردی. انه شونده‌ی اور- سور بیلن آلتی ییل اۉتدی. قۉشنیلرگه انصاف کیرمه‌دی. چال اېسه، تخمان - پېچ (بخاری)ده یاتگنیچه همان بیر خیلده اۉگیت ایته‌دی:
- هۉو، قاچانگچه ایتده‌ی تلشه‌وېره‌سنلر، ه؟ بۉلدی - ده اېندی. اۉتگن ایشگه صلاو‌ت دېنگلر- قۉیینگلر. بیر- بیرینگگه تیش قَیره‌گن بیلن بدتر بۉله‌دی، یخشیلیککه آلیب بارمه‌یدی.
آته نینگ گپی کار قیلمه‌دی. اوروش - جنجل نینگ یېتّینچی ییلی اۉتیب بارردی. قَیسي هم بیر تۉیده ایون نینگ خاتینی گوریلانی اۉغریگه چیقردی. اېل - یورت آلدیده، «اېشیتدینگلرمی، انه‌وی چۉلاق آت اۉغیرلب قۉلگه توشیبدی، آدملر کۉریبدی»، دېب جر سالدی. گوریلانینگ کیفی بار اېدی، اۉزینی توتالمه‌دی، المیدن غیبتچی خاتیننی اوردی. ایون نینگ خاتینی اېتلیککینه، خۉپپه سېمیز اېدی، مشتدن اۉزیگه کېلالمه‌ی بیر هفته‌چه یاتیب قالدی. "اېندی قۉلگه توشدینگ، ابله"، - دېب قوواندی ایچیده ایون و عرض کۉتریب تېرگاوچی نینگ آلدیگه باردی. "اېندی اېنه‌نگنی کۉره‌سن، زۉرآور"، - دېدی اۉزیچه ایون، - "یا تورمه‌گه توشه‌سن، یا تۉپّه - تۉغری سیبیرگه جۉنه‌یسن!"
بیراق ایون نینگ ایشی اۉنگیدن کېلمه‌دی، تېرگاوچی جبردیده عیالنی چقیرتیریب تېکشیریب کۉردی. او آیاققه توریب کېتگن، بیران یېریگه شکست یېتمه‌گن اېدی. ایون تینچیمه‌ی تغین جناب حکمگه عرض قیلدی. حکم ایشنی پولیسگه یوباردی. ایون پولیس نینگ کۉنگلینی آولش اوچون میزراسی ایکّاویگه یریم پقیر مثلث بېردی. خلص، یېلدی - یوگوردی، گوریلاگه جزا بېره‌دیگن قرار چیقردی. سود بۉلدی. میزرا حکمنی اۉقیدی: "سود قرار قیله‌دی. موژیک گوریلا گاردېېوگه پولیس محکمه‌سیده ییگیرمه تیاق اوریلسین..." ایون حکمنی اېشیتدی، "خۉش اېندی او نیمه قیلر اېکن"، دېگندېک قۉشنیسیگه قره‌ب قۉیدی. گوریلانینگ بېتی داکه‌دېک آقریب کېتدی. سۉنگ اینده‌مه‌ی دهلیزگه چیقدی. ایون هم کۉچه‌گه چیقدی، آت ارابه‌سیگه اۉتیریب اوییگه جۉنه‌ماقچی اېدی، گوریلانینگ گپینی اېشیتیب قالدی.
- هَی، میلی، نیتیگه یېتدی او. تیاق یېسک - اېرمیز. بیراق مېن هم قره‌ب تورمه‌یمن. اویینگ نینگ کولینی کۉککه ساووره‌من. حلی پُشیمان بۉله‌دی ایون.
پولیس محکمه‌دن قیشلاققه‌چه اۉن چقیریمچه کېلردی. ایون اوییگه کېچ قَیتدی. پاده قَیته‌دیگن وقت بۉلیبدی. ایون آتینی ارابه‌دن چیقردی، ارابه‌نی جاییگه قۉییب، آتینی باغلب ایچکری کیردی. اویده هېچ کیم یۉق. خاتینلر پاده‌گه کېتگن شېکیلّی، دېب اۉیله‌دی ایون. باله‌لر هم دله‌دن قَیتمه‌بدی. ایون ایچگنی اۉتیب، خۉرا‌ک یېیدیگن چوکی آلدیده چۉکدی. خَیالگه تالدی، گوریلانی اېسله‌دی. حکم اۉقیلگنده اونینگ آقریب کېتگنی، تېسکری اۉگیریلیب آلگنی کۉز آلدیگه کېله‌وېردی. یوره‌گی اوویشدی. اگر کلتککه اونی اېمس، مېنی بویورگنلریده قَی احوالگه توشردیم، دېب اۉی سوردی. بیردن گوریلاگه رحمی کېلدی. شو پیت آته‌سی نینگ یۉتلگنی اېشیتیلدی. او تۉشکدن توریب آیاغینی آسیلتیریب و اینقیللب پېچ (بخاری)دن توشه باشله‌دی. قیته - قیته یۉتلیب سودره‌لگودېک بۉلیب ارنگ چوکیگه یېتیب کېلدی. بې‌حال سویه‌نیب سۉره‌دی:
- نیمه بۉلدی؟ گوریلاگه جزا بېریشدیمی؟
- هم. ییگیرمه تیاق بویوردیلر، - دېدی ایون.
قرییه باش چه‌یقه‌دی.
- بېکار قیلیه‌پسن وه‌نیه، آه، بېکار قیلیه‌پسن! اۉز آیاغینگگه اۉزینگ بالته اوریه‌پسن، باله! خۉپ، انه، گوریلا تیاق هم یېدی، دېیلیک. بوندن سېنگه بیران فایده بارمی؟ بیر بې‌چاره‌نی کلتکله‌تیب راحت قیله‌سنمی؟
- ایکّینچی مرته نامعقول ایش قیلمه‌یدیگن بۉله‌دی.
- بو گپینگ مېنگه یاقمه‌دی. اخیر، سېنینگ قیلمیشینگ اونیکیدن آشیب توشدی - کو، وه‌نیه.
- قنه‌قه‌سیگه آشیب توشرکن؟ اینده‌مه‌سم خاتینیمنی اوریب اۉلدیره‌دی. منه، بوگون هم اوییگه اۉت قۉیه‌من، دېدی. مېن نیمه قیلیشیم کېره‌ک، کېچیرسینلر، آیاغیگه باش اوریشیم کېره‌کمی؟
قرییه اوه تارتیب تیلگه کیردی:
- ایون، مېنگه قره، باله‌م، منه سېنینگ تۉرت موچنگ بوتون. بو یاروغ جهانده دارلامان کېزیب یوریبسن. پیاده یوریبسن، آتده یوریبسن. مېن بۉلسه‌م نېچه ییلدیرکی، پېچ (بخاری)گه یاپیشیب اۉله‌دیگن بۉلیب یاتیبمن. سېن یېرده یوریب همه نرسه‌نی بیله‌من، دېب اۉیله‌یسن، آته‌م تۉشکده یاتیبدی، او هېچ بلانی سېزمه‌یدی، دېب خام خیال قیله‌سن. یۉ - اۉق، ییگیتچه، عکسینچه سېن بلاني هم بیلمه‌یسن. سېنینگ کۉزلرینگ بصیر بۉلیب قالگن. کۉز آلدینگنی جهالت تۉسیب توریبدی. ایچینگده‌گی تاغده‌ی عیبینگنی پَیقه‌مه‌یسن، اما بیراونینگ پشه‌دېک گناهینی درّاو ایلغه‌یسن. گپینگنی قره یو. "او اۉزی یامانلیک قیلیپتی"، اېمیش. اگرده عیب یالغیز گوریلانینگ اۉزیده بۉلگنیده یامانلیک نینگ تخمی اورچیمسدی. کیم ایتدی سېنگه یامانلیکنی بیر آدم قیله‌دی، دېب؟ یاووزلیک نینگ سببچیسی هېچ قچان بیر کیشی بۉلالمه‌یدی. اونی ایکّی آدم بیرگه‌لشیب قیله‌دی. سېن دشمنینگ نینگ عیبینی کۉریب توریبسن و اۉزینگنیکینی کۉرمه‌یه‌پسن، کۉریشنی ایسته‌مه‌یه‌پسن. مبادا او اخماق اېکن، سېن دانالیک قیلمه‌یسنمی؟ شونده اۉرته‌ده مونقه مشمشه‌لر چیقمسدی. گوریلانینگ سقالینی یولگن کیم؟ خرمننی کون - پَیه‌کون قیلگن کیم؟ کیم اونی سودمه - سود سودره‌ب سرسان قیلیپتی؟ ینه همه عیبنی او بې‌چاره‌گه تۉنکه‌یه‌پسن. آدم نینگ فعلی یامان بۉلسه، باشقه‌لر هم کۉزینگگه خنک کۉرینه‌دی. بیزلر بونقه یشه‌مه‌گندیک، باله‌که‌ی سېنلرگه هم بۉله‌کچه تربیه بېرگن اېدیک. گوریلانینگ آته‌سی ایکّاویمیز قنه‌قه اېدیک؟ یان قۉشنی - جان قۉشنی اېدیک! اۉرته‌ده سېنیکی، مېنیکی دېگن گپ یۉق اېدی! اولرنینگ اونی توگه‌ب قالسه خاتینی کیرردی. "فرال تاغه، پیچه اون بېریب تورینگ". "انه، کېلین، انبارگه کیرگین و کېره‌گیچه آله‌وېر"، دېردیک. اونینگ آتینی سوغاریشگه‌می، اۉتلاققه آلیب باریب باغلب قۉییشگه‌می آدم تاپیلمه‌سه، چاپ، وه‌نیه تاغنگگه قره‌شوار، دېردیم، اېسینگده‌می؟ ه، مېنگه بیرار نرسه اسقاتیب قالسه، تارتینمه‌ی چیقردیم. انه شونقه قۉشنیچیلیک قیلردیک بیزلر. سېنلر هم ییره‌ب یورردینگلر. اېندی - چی، اېندی؟ سېنلرنینگ مشمشه‌لرینگنی بوتون قیشلاق اېشیتدی. شویم تیریکچیلیک بۉلدیمی؟ خدادن قۉرقمه‌یسنمی؟ اېرککسن، بیر اوی نینگ اېگه‌سیسن. شو نیمه بۉلسه سېن جواب بېره‌سن. مونداق تننگگه اۉیلب کۉر- چی، خاتین - خلج بیلن باله‌لرنی نیمه‌گه اۉرگه‌تیه‌پسن؟ ایت فعللیککه، اوروش - جنجلگه. توناو کونی تره‌سکنگ ارینه خاله‌نی آنه‌سیدن توشیب بۉره‌لب سۉکیب توریبدی. بۉلمه‌سه، اۉزی هلی مشتده‌ی باله، آغزیدن آنه سوتی کېتمه‌گن. قَیسی رساله‌ده بار بو؟ آخرتینگنی اۉیلب کۉر. آدم باله‌سی هم شونقه بۉله‌دیمی؟ سېن درد دېسنگ، مېن بلا دېسه‌م، سېن بیر ترسه‌کی اورسنگ، مېن ایکّی مرته توشیرسه‌م... شونه‌قه‌می؟ یۉق، باله‌که‌ی، بو نامعقول یومیش. بو خداگه هم خوش یاقمه‌یدی. عیسی پیغمبریمیز دنیا کېزیب بیز نادانلرنی نیمه‌گه اۉرگه‌تدی؟ "بیراو سېنگه قتّيق گپیرسه، اینده‌مه‌ی قۉیه قال، اخماق بیلن تېنگ بۉله‌منمی، دې. آخری اۉشه دل‌آزار نینگ اۉزی اۉسل بۉله‌دی" دېگن. هم، نېگه میق اېتمه‌یسن؟ گپیم یاقمه‌دیمی؟
ایون اینده‌مه‌ی یېرگه قره‌ب اۉتیره‌وېردی. قرییه‌نی یۉتل توتدی. اوزاق یۉتلدی. بیر چېتگه توپوریب گپینی دوام اېتتیردی:
- مونداق تورموشینگگه سراست سالیب کۉر- چی، شونچه ییل جنجللشیب نیمه تاپدینگ؟ سودلرنینگ آغزینی مایله‌یمن، دېب قنچه دنیاینگ کېتدی. اوروش بۉلگن اویدن فیض - برکه قاچه‌دی، دېیدیلر. حققی راست اېکن. سېن بار- بودینگدن اَیریله باشله‌دینگ. نېگه؟ چونکه منمنسن، اۉجرسن. باله‌لرینگنی یانینگگه آلیب اۉزینگ قۉشگه چیقیشینگ کېره‌ک اېدی. اۉزینگ یېر هَیده‌ب، اۉزینگ غلّه اېککه نینگده درست بۉلردی. یۉق، گوریلا بیلن سودمه - سود جیقیللشیب یوردینگ. عاقبتده رزق - رۉزینگدن قوروق قالدینگ. آنه یېرگه اېگیلسنگ، او هم سېندن سخاوتینی دریغ توتمه‌یدی. منه، بو ییل سولی اېکدینگ، بیتمه‌دی. نېگه؟ نېگه‌که، شهرده انه‌وی چۉلاق بیلن آلیشیب یوریب کېچ اېککن اېدینگ. دېمک، سېن بیراوگه جزا بېره‌من، دېب اصلیده اۉزینگنی جزاله‌دینگ، توشونه‌سنمی؟ هاو باله، مېندېک یامان چال نینگ گپیگه هم قولاق سال: منبعد بیراو بیلن اوریشووچی بۉلمه، یانینگگه باله‌لرینگنی آلیب ایشینگنی بیلیب قیله‌وېر. بیراو آزار بېرسه، پروا قیلمه، سېنینگ گپینگنی یېلگه بېردیم، دېب قۉیه قال. شونده ایشینگ آلغه باسه‌وېره‌دی، کۉنگلینگ هم روشن بۉلیب توره‌دی.
ایون همان تېک اۉتیریبدی.
- مېنگه قره، وه‌نیه، - دېدی آته. حاضر توریب تۉغری آقسقال نینگ آلدیگه بارگین و ایشنی باستی - باستی قیلیب کېل. اذانلب گوریلانینگ آلدیگه چیق، کېچیریم سۉره، مهمانگه چقیر. اخیر، اېرته‌گه هییت - ه. سماوار قَینه‌تینگلر، یریمته‌نی قۉیینگلر اۉرته‌گه. اۉتگن ایشگه صلاو‌ت دېب عرض - کینه‌نی اونوتینگلر. عیاللرگه هم، باله‌لرینگگه هم تعیینلب قۉی. اولر دشمنچیلیکنی اونوتیب، بایه‌گی - بایه‌گیدېک بۉلیب یوریشسین.
ایون خۉرسیندی. "آته‌م تۉغری ایته‌یپتی، شونچه ییل جیققه مشت بۉلیب نیمه تاپدیم، کې، یره‌شسه‌م یره‌شه قاله‌ی"، دېدی ایچیده. بیراق قَیسی بېتی بیلن گوریلانینگ آلدیگه باریشنی اۉیلب خَیالگه تالدی. چال اېسه، گۉیا اونینگ فکرینی اۉقیگندېک تغین گپ باشله‌دی:
- هم، بۉله قال، ایون، اۉیلنمه، تور اۉرنینگدن. اېسینگ باریده اېته‌گینگنی یاپ، سۉنگگی پشمان اۉزینگگه دشمن، دېیدیلر.
قرییه ینه نیمه‌دیر دېماقچی اېدی، خاتینلر کیریب قالیشدی.
اولر زغیزغانده‌ی سَیره‌ب، غیبت خلته‌سینی آچدیلر. نیمه دېیسن، قیشلاق اۉقیتووچیسی گوریلانینگ نامیدن پاشا حضرتلریگه عرض یازه‌یاتگن اېمیش، خطده ایونلرنینگ جمعی‌که اۉغیرلیگینی بیرمه - بیر کۉرسه‌تگن اېمیش، اېندی ایو‌نگه تېگیشلی تام آرقه نینگ یرمی گوریلاگه اۉترمیش... خاتین - خلج نینگ غیبتینی اېشیتدی و ایون نینگ اېریب تورگن کۉنگلی ینه موزله‌دی قالدی. "اۉلسه‌م هم یره‌شمه‌یمن!" دېدی او ایچیده و شرتّه اۉرنیدن توریب حاولیگه چیقیب کېتدی. ایش دېگنی تیقیلیب یاتردی. ایون سرای تامانگه اۉتدی. پیچن غره‌مینی ترتیبگه کېلتیریب کوننی کېچ قیلدی. کون باتدی. اوییگه قَیتدی. باله‌لری دله‌دن کېلیشیبدی. ایون اولردن حال سۉره‌دی، آتنی ارابه‌دن چیقریشگه کۉمکلشدی. بۉیین‌توروق سۉکیلگن اېکن، کېین تیکرمن، دېب بیر چېتگه قۉیدی. او اېندی دهلیزگه کیروودی، چېتن دېوار آرتیدن گوریلا نینگ بقیریب سۉکینگنی اېشیتیلدی: "او ابلیس بیلن نیمه ایشیم بار؟ - دېب کیمگه‌دیر اۉده‌غه‌یله‌دی گوریلا، - اونی اوریب اۉلدیرگن آدم ثوابگه قاله‌دی". بیردن ایون نینگ کۉکسیده سۉنه باشله‌گن آلاو قَیته لاویللب یاندی. او قۉشنیسی نینگ گپیگه قولاق سالیب تغین بیر پس دهلیزده توردی - یو بیر- بیر باسیب ایچکری کیردی. اویده چیراق یانیب تورردی. کېلین بورچکده ایپ ییگیریب اۉتیریبدی، کمپیر قازاندن طعام سوزماقچی بۉلیپتی، کتّه اۉغلی چاریغینی یه‌مه‌یپتی، اۉرتنچه‌سی کتاب اۉقیب اۉتیریبدی. خلص، اویده یېنگیل بیر صرفرازلیک حکم سورردی. هلی‌گینه ایون نینگ هم دماغی چاغ اېدی، انه‌وی بدفعل قۉشنیسی کیفیتینی حرام قیلدی.
توبه، اۉزینی اۉیله‌مه‌گنیگه اۉله‌سنمی، - دېدی ایچیده ایون، - خس - خشک قوریب، چیرسیللب توریبدی. اونینگ اوستیگه بر یاقده شمال. سېکین اوی نینگ سیرتیگه اۉتیب اۉت قۉییب یوبارسه، کیم بیلیب اۉتیریبدی. گوریللب یانه‌دی - کېته‌دی. کېین بۉینیگه قۉیالمه‌یسن.
ایون سرایینی ینه بیر ایلنیب چیقدی و اویگه کیرماقچی بۉلدی. قره‌سه سرای آرتیده بیر نیمه یلت اېتیب یاندی و ینه اۉچدی. ایون نینگ یوره‌گی شیغ اېتدی. تقّه توخته‌دی، کیپریک قاقمه‌ی مقابلسیگه تکیلدی. شاپکه کيگن بیر کیشی چۉنقه‌ییب اۉتیرر، بیر باغ پخلنی یاقیشگه اورینیب هه‌دېب گوگرد چقردی. ایون نینگ یوره‌گی پاتیرلب قینیدن چیقیب کېته‌ی دېدی. "اېندی قاچیب قوتولالمه‌یسن، ابله!" دېدی و تشلندی. لېکن اولگورالمه‌دی. ایوان طرف بیردنیگه یرق اېتدی. آلاو سمان اویومی نینگ ایچیدن چیقیب تامگه اۉرله‌دی. همه یاق چراغان، سَل نریده اېسه گوریلا غۉدده‌ییب تورردی. ایون بۉزتۉرغیگه تشلنگن بورگوتده‌ی گوریلاگه آتیلدی. او جان حالتده آقساقلنیب قاچدی. ایون تۉرت هه‌تلب گوریلاگه یېتیب آلدی، یاقه‌سیگه یاپیشدی. گوریلا یولقینیب قۉلدن چیقدی. ایون قۉشنیسی نینگ اېته‌گیدن توتدی. اېتک شیر اېتیب ییرتیلدي و ایون یوزتوبن ییقیلدی. سکره‌ب توریب تغین قووه کېتدی. او یۉل - یۉله‌که‌ی، "های کیم بار، یاردم بېرینگلر!" دېب بقیریب بارردی.
ایون تا اۉرنیدن تورگونچه گوریلا چۉلاقلنیب حاولیسیگه یېتیب آلدی. ایون اونی قوویب کیردی. اونگچه گوریلا کتّه سۉییل کۉتریب ایوننی پایلب توردی. ایون قارانغیده تورتینیب باریب قۉشنیسی نینگ یاقه‌سیدن آلماقچی اېدی، گوریلا سۉییل بیلن ایون نینگ کلّه‌سیگه سالدی. ایون اېسیدن آغیب قاله‌ی دېدی. هوشیگه کېلگنیده گوریلا غایب بۉلگن اېدی. همه یاق چراغان، اونینگ حاولیسیدن چیرسیلله‌گن، گوویلله‌گن تاووش کېلردی. ایون آرتیگه اۉگیریلدی. مال‌خانه‌سی نینگ آرقه‌سی یانیب بۉلیب، یانباشیگه اۉتیبدی. آسمانگه قاره توتون اۉرله‌دی، آلاو ویشیللب، اوچقون سچره‌تیب اوی تامانگه باسیب کېلردی.
- بو قنه‌قه بې‌دادلیک، برادرلر، قنه‌قه بې‌دادلیک؟! - دېب بقیردی ایون، قۉللرینی کۉککه کۉتریب. سۉنگ ایکّی سانینی شپه‌لاقلب اوره باشله‌دی، - اونی قۉلگه توشیروودیم، آیاق آستیگه آلیشیم قالوودی، خلاص. قنه‌قه بې‌دادلیک بو، برادرلر!
او ینه نیمه‌دیر دېب گپیرماقچی اېدی، نفسی تیقیلیب تاووشی چیقمه‌ی قالدی. اوییگه قره‌ب یوگوره‌ی دېسه آیاغی چه‌لینیب یورالمه‌یدی. تۉخته‌ب - تۉخته‌ب، سودره‌لیب کېته باشله‌دی. او سراییگه یېتگونچه مال‌خانه‌سینی تمام اۉت آلیب بۉلگن، آلاو اوی نینگ بیر بورچه‌گینی، دروازه‌خانه‌نی قاپله‌گن اېدی. اویگه کیری دېسه، کیرالمه‌یدی، ایچکریدن ویشیللب آلاو چیقیپتی.
هر طرفدن هَی-هَیلب آدملر چاپیب کېله باشله‌دی. بیراق اېندی کېچ بۉلگن، اویده قوتقره‌دیگن هېچ وقا قالمه‌گن اېدی. قۉشنیلر قۉلگه ایلینگن بویوم بارکی، حاولیگه تشي باشله‌دیلر.
ایون نینگ اوییدن کېین گوریلا نینگ حاولی جایی یانه باشله‌دی. شمال کوچه‌یدی، قۉن ِ -قۉشنیلرنیکیگه هم اۉت کېتدی.
ایو‌ننیکیده‌گیلر بېمار چالني و اۉزلرینی قوتقریب قالیشدی، خلاص. اویده‌گی مال - دنیا شونده‌یلیگیچه آلاوگه یېم بۉلدی. تره‌سکه دله‌گه هَیده‌ب کېتگن آتلردن بۉلک جمعی حیوان ذاتی اۉتده قالیب کوییب کېتدی: قۉناقده‌گی تاووقلر هم، ارابه‌لر، آماچ - بۉیینتوروقلرو خاتینلرنینگ صندیغی، انبارده‌گی غلّه - بری کول بۉلیب کۉککه ساووریلدی.
گوریلا نینگ ماللرینی هَیده‌ب چیقریب اولگوریشدی. لېکن اویده‌گی اشیالرنینگ اکثریتی آلاو دامیده کوییب ادا بۉلدی.
یانغین تانگ آتگونچه اۉچمه‌دی. اذانده ایوننی چقیریب آقسقال نینگ اۉغلی کېلدی.
- ایون تاغه، آته‌نگیز اۉله‌یپتی اېکن، شونگه ایوننی چقیرینگلر، وداعلشیب قاله‌ی، دېدی.
فلاکت ایچیده ایون آته‌سی نینگ اۉلیک - تیریگینی هم اونوتیب قۉیگن اېدی. تلماوسیره‌ب سۉره‌دی:
- کیم نینگ آته‌سینی ایته‌یه‌پسن. کیمنی چقیریپتی؟
- آته‌نگیز سیزنی چقیریپتیلر. او کیشی بیزنیکیده یاتیبدی. سیز بیلن وداعلشیب قالماقچی اېکنلر. یورینگ، تاغه، - باله‌که‌ی ایون نینگ یېنگیدن تارتدی. ایون باله‌گه اېرگشیب یۉلگه توشدی.
قرییه‌نی اویدن کۉتریب چیقه‌یاتگنلریده اوستیگه یانیب تورگن یاغاچ توشیب بیرآز یېرینی کویدیرگن اېکن. اونی آقسقال نینگ اوییگه آلیب باریب جایلشتیریبدیلر. آقسقال قیشلاقدن چېکّه‌راقده تورر، اونیکیگه یانغین اۉتمه‌گن اېدی.
ایون آقسقالنیکیگه کیریب باردی. اویده آقسقال نینگ خاتینی بار اېکن. قالگن کتّه‌ی و کیچیک اۉت اۉچیریشگه کېتیشیبدی. ایون آته‌سیگه یقینلشدی. چال شمع اوشله‌گنچه یاغاچ کرسیده چلقنچه یاتر، اېشیکدن کۉز اوزمسدی. اۉغلینی کۉریب بېزاوته‌لندی. ایون آته‌سیگه یقین باردی. آته استه سۉز آچدی:
- خۉش، وه‌نیه، قیشلاققه کیم اۉت قۉیدی؟
- انه شو گوریلا، - دېدی ایون، - کۉز آلدیمده پخلنی توته‌‌تیب تامگه آتدی. اوشلب آلگنی اولگورالمه‌ی قالدیم. قۉلیده‌گی توتنتیریقنی یولیب آلیب تېپکیلب تشله‌گنیمده هېچ بلا بۉلمسدی.
- ایون، - دېدی آته، - مېنینگ قضایم یقین. بیر کون سېن هم اۉله‌سن. تۉغریسینی ایت، عیب کیمدن اۉتدی؟
ایون آته‌سیگه تیکیلدی، لېکن لام دېب آغیز آچمه‌دی.
- خدانی اۉرته‌گه قۉییب ایت، ایون، عیب کیمده، سېنده‌می، اونده‌می؟
بیردن ایون نینگ کۉزی یرق اېتیب آچیلگندېک بۉلدی.
- مېندن اۉتیبدی، آته‌جان! - او تیز چۉکیب ییغلب یوباردی، - مېنی کېچیرینگ؟ سیزنینگ آلدینگیزده هم، خدا نینگ آلدیده هم گنه‌کارمن...
چال قۉللرینی ارنگ قیمیرله‌تدی. شمعنی چپ قۉلیگه آلدی، اۉنگ قۉلی بیلن چۉقینماقچی بۉلدی و مجالی یېتمه‌دی.
- اۉزینگ یارله‌قه‌گین، یا پروردگار! اۉزینگ یارله‌قه‌گین، یا پروردگار! - دېدی قیته - قیته و اۉغلیگه کۉز قیرینی سالدی، - وه‌نکه، هه وه‌نکه!
- لبیک، آته‌جان!
- اېندی نیمه قیله‌سن - ه؟
- بیلمه‌دیم، آته، - دېدی ایون ییغلب توریب، - اېندی بو یاغیگه قنده‌ی کون کۉره‌میز، حیرانمن.
چال کۉزلرینی یومدی، تمشه‌ندی، سۉنگگی کوچینی تۉپلب آلگندېک، استه کۉزینی آچیب دېدی:
- کونلرینگنی کۉره‌سن. خدانی یادگه آلیب تورسنگلر کون اۉته‌وېره‌دی، - چال جیمیب قالدی، آغزینی قییشه‌یتیردی و بزۉر غودره‌ندی، - تیلینگگه احتیاط بۉل، وه‌نیه، اوییمگه فلانچی اۉت قۉیدی، دېب زنهار ایته کۉرمه. سېن بیراونینگ بیر عیبینی کېچیرسنگ، خدا سېنینگ ایکّی عیبینگنی کېچیره‌دی.
چال شونده‌ی دېدی و ایکّی قۉللب شمعنی اوشله‌دی، اونی کۉکره‌گیگه قۉیدی، آغیر خۉرسیندی و آیاغینی چۉزیب جان تسلیم قیلدی.
[1] قزناق- آمبار وظیفه‌سینی اۉتاووچی کیچیکراق خانه، حجره. شو اوی یانیده کیچیک، قارانغو بیر زخ قزناق بۉلیب، بو آمبار اېدی. اۉزبېک ایضاحلی لغتی
[2]تورسیماق – قاواق سالماق، تومتیماق. اۉزبېک ایضاحلی لغتی
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: