منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
قۉشیق هم سۉندی (حکایه)
قۉشیق هم سۉندی
حکایه
یازووچی: واحد اسلام‌ووه
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
او بۉش وقت تاپدی دېگونچه، شهر مرکزیگه - ایکّی چېتی بۉیلب حویلی-جایلر تیزیلیب کېتگن کۉچه‌گه جۉنه‌یدی. «بختلر واديسی» دېب اتله‌دیگن بو کۉچه اونینگ اوچون بیر معزز، سِرلی عالم بۉلیب تویوله‌دی. بوندن بیران - بیر نفع چیقه‌دیمی - یۉقمی، اونگه بری بیر، اۉشه یېرگه شاشیله‌وېره‌دی. سرطان نینگ جزیره‌مه، قیش نینگ قهرتان کونلریده، مامه‌قلدیراق گومبورلب، یامغیر شرّاس قوییب یوباره‌دیگن کۉکلم کېزلریده هم قتنه‌گنی -قتنه‌گن. «بو اونینگ کۉچه‌سی» دېیه هیجان بیلن شیویرلب قۉیه‌دی او. هوو انه‌وی اۉن ایکّینچی اویده شاديه یشه‌یدی.شاديه! بو نامنی هر گل تکرارله‌گنیده اېندی‌گینه اۉن یېتّی یاشگه تۉله‌یاتگن ماهرنینگ تامیریده قانی قیزیب، احتراسدن اېنتیکر، قیزنینگ اسمی گۉزللیگیدن، نفیسلیگیدن ذوقلنر اېدی. بعضاً او بې‌اختيار قَیلرگه دیر تیکیلگنیچه تېک توریب قاله‌دی. آرزو و خَیاللر عالمیگه پرواز قیله‌دی. شیرین اۉیلری بیردنیگه خَیال عالمیدن چیقیب، حقیقتگه ایلنیشینی ایسته‌ب قاله‌دی. کۉچه بۉیلب بارر اېکن، قیزنینگ عفت نوری بیلن یاریتیلگن چهره‌سی اونینگ کۉز آلدیده پارلب کۉرینر، عالم نینگ گۉزللیگینی، یشش و سېویش قنده‌ی ساز اېکنلیگینی بوتون وجودی بیلن حس قیله باشلردی. هه، بو قیز دېب یشه‌سه، اونگه اینتیلسه، اونینگ یۉلیده جان فدا قیلسه ارزيدی.طبیعتدن جوده زيرک، همه وقت آدمگه اېل بۉلیب کېته‌دیگن بو ییگیت گۉزللیک شیداسی اېدی. نه‌فقط انسان جسمیده‌گی گۉزللیک، بلکه قلب گۉزللیگی، تویغولر جِلاسی هم اۉزیگه رام قیلردی. اېندی بۉلسه، شو مصفالیکنی، اېنگ یوکسک اېزگولیک و عفتنی او شاديه اسملی مهتابان قیز تمثالیده کۉریب قالدی. کۉردي و تینچلیگی بوزیلدی، آرامی یۉقالدی، حضور- حلاوتیدن اَیریلدی. بیلیب - بیلمه‌ی عشق اۉتیده اۉرته‌نه باشله‌دی. صاحب‌جمال دلبر قیز هېچ اېریشیب بۉلمه‌یدیگن آلیس یولدوز ینگلیغ اونینگ خَیالیده اوچیب بارردی.
* * *
کۉز آچیب یومگونچه کیشی قلبیگه مأیوسلیک بخش اېتووچی سېنتیه‌بر آیی هم یېتیب کېلدی. ماسکوه‌ده اۉقياتگن ماهر یازگی تعطیلنی تاشکېنتده، اۉز اوییده اۉتکزدی. «اۉقیشیمگه اوچ - تۉرت کون کېچیکیب بارسم، آسمان اوزیلیب یېرگه توشمس»، دېب خَیالیدن اۉتکزدي و قیزنی تاپیب او بیلن اوزیل - کېسیل گپلشیشنی مقصد قیلیب قۉیدی. ایکّینچی سېنتیه‌بر کونی، نهایت، قچانلردن بویان اۉیلب یورگنی رۉی بېردی. سیر‌گاه کۉچه‌سیدن یوریب باره‌یاتگن ماهرنینگ کۉزی مقابله‌سیدن کېله‌یاتگن شاديه‌گه توشدی. «انه، او!» دېب یوباردی ایچکی بیر ندا. قیزنینگ اېگنیده خان‌اطلس کۉیلک، ایپکده‌ی جلوه‌لنه‌یاتگن قاره ساچلری تېپه‌سیگه تورمکلنگن، خوش بیچیم آیاقلریده تۉق پوشتی ر‌نگ یلتیراق توفلی، قۉلیده چیرایلی عیاللر دستکولی. یازده‌گیده‌ی قیزدیره‌یاتگن سېنتیه‌بر قویاشی نورلریده او لعل دیک یانیب، خرامان یوریب کېله‌یاتگندی. هه، او یاش و گۉزل، بوتون عالم آیاغی تگیده! تېو‌ره‌ک - اطرافده‌گیلر اونگه سوقلنیب قره‌شه‌دی. ماهر غیرِ اختیاري روشده اونینگ آرقه‌سیدن اېرگشدی. شاديه یونیورسیتی بناسی نینگ ایکّینچی قبتیگه چیقیب، کۉپچیلیگی روس طلبه‌لر بۉلگن اودیوتوریه‌گه کیریب کېتدی. سَل اۉتمه‌ی قۉنغیراق چه‌لیندی. بیر روس معلمه اۉشه اودیوتوریه‌گه کیر‌ر ایکن، آرقه‌سیدن اېشیک یاپیلدی. «دېمک، ایکّینچی سمېنه‌ده اۉقیرکن»، دېب قۉیدی ماهر ایچیده. او اودیوتوریه رقمینی کوریدورده آسیغلیق درس جدولیدن تاپیب، کویدیرمه‌جان قیز نینگ شرقشناسلیک فاکولته‌سی نینگ ایکّینچی کرسیده اۉقياتگنینی بیلیب آلدی.اېرته‌سی کونی بوتون بارلیغی بیلن حس - هیجانگه تۉلیب - تاشه‌یاتگن ماهر قیزنینگ کۉچه‌سیگه اۉتدی. مویولیشده توریب اونی کوته باشله‌دی. قویاش تیک کېلیب قالگن پیت اېدی. انه شاديه! او دروازه‌دن چیقیب تۉپّه - تۉغری ماهر تورگن تامانگه قره‌ب یوریب کېله باشله‌دی. آلدینیگه ماهر ازبارایی داودیره‌گنیدن نفسی چیقمه‌ی قالدی. لېکن تېزده اۉزینی قۉلگه آلدی. اېندی او بوندن ایکّی ییل اوّلگی تاتینچماق ماهر اېمسدی. او شخدم قدم تشلب، قیز تامان یوریب کېتدی. قیزگه یقینلشگچ، گۉیاکه کۉپ زمانلردن بېری تنیش آدمده‌ی شۉخ و جرنگدار آوازده خطاب قیلدی:
-منه شو عجایب قیز نینگ اسمی شاديه! قنی، رخصتیز بیلن قۉلیزنی بېرینگ - چی، بیر کۉریشیب قۉیه‌یلیک.
ماهر اۉزینی شادان توتگن حالده قۉلینی قیزگه چۉزدی.
هر بیر آدم اوچون هر دایم اېنگ یاقیملی اېشیتیله‌دیگن سۉز اونینگ اۉز اسمی دیر. شاديه هم کۉترینکی روحده جرنگلب اېشیتیلگن اۉز اسمیدن یوز- کۉزی پارلب کېتدي و قۉلینی ماهرگه قنده‌ی اوزه‌تگنینی اۉزی هم سېزمه‌ی قالدی. قیزنینگ مامیق پخته‌ده‌ی آپّاق، ایسّیققینه کفی اۉز کفیده تورگنیدن ماهرنینگ بوتون بدنی جیمیرلب کېتدی. شو لحظه‌ده او یاروغ عالمده‌گی همه نرسه‌نی اونوتدی و فقط اونینگ لبلریگه و کۉزلریگه تیکیلگنچه توریب قالدی. اونینگ نظریده قیز ینه‌ده آچیلیب کېتگندی. او جوده بۉی یېتگن، بېجیریم، اۉزیگه ایشانگن، عقلی رسا، معامله‌نی اۉرنیگه قۉیه‌دیگن و هر قنده‌ی آدمنی اۉزیگه مفتون اېته آله‌دیگن اصلزاده قیزلرنینگ باریب تورگن وکیله‌سی اېدی.
– کېچیره‌سیز، کۉزیمگه ایسّیق کۉرینیه‌پسیز-او، لېکن تني آلمه‌یه‌پمن، – دېدی او میین تاووش بیلن، قۉلینی استه - سېکین بۉشه‌ترکن، ماهرگه آچیق و تیک باقیب.
ماهر جیلمه‌ییب قۉیدی.
–شهر اۉقووچیلر سراییده کۉزینگیز توشگن بۉلیشی ممکن.
–اې، هه، احتمال شونده‌ی دیر، - قیز هم تبسم بیلن جواب قَیتردی.
–اۉقیشلر قله‌ی کېتیپتی؟
–اۉقیشلر بار- یۉغی اېندی باشلندی. بو سوالگه جواب بېریش حلی اېرته دېب اۉیله‌یمن، - قیزنینگ هوشیارلیگی و سینچکاولیگی، عینِ پیتده ددیللیگی، کېسکینلیگی و اۉزیگه ایشانچی زۉرلیگی بیلینیب تورر، بولر اراده‌سی کوچلی و اعتقادی قطعي آدمگه خاص بۉلگن خصلتلر اېدی.
ماهر اۉیچن حالتده قیزگه تیکیلدی.
- شاديه، ایتینگ - چی، نېگه یازگن خطلریمگه جواب بېره‌ی دېمه‌دینگیز؟!
- قنه‌قه خط، توشونمه‌دیم؟ - حیران بۉلیب سۉره‌دی قیز.
- مسکو‌دن یازگن قنچه‌دن - قنچه خطلریمگه.
- اېه، بو سیز اېدینگیزمی؟
قیزنینگ تیم قاره کۉزلری حیرتدن ینه‌ده کتّه‌راق آچیلیب کېتدی.
ماهر «هه» دېیه‌یاتگنده‌ی غمگین کۉرینیشده باش ایرغه‌دی.
- بیله‌سیزمی ماهر، مېنی ددم نینگ یاشلیکدن بیرگه اۉسگن دۉستی نینگ اۉغلیگه اونه‌شیب قۉییشگن. یقینده تۉییمیز بۉله‌دی!
ماهر عمریده فقط بیر مرته، سېریاجه بېل اره‌لش چپ بویره‌گیگه آرقه تامانیدن ایاوسیز تېپگنیده یریم هوشینی یۉقاتگن اېدی. حاضر اېسه او ایکّینچی مرته هوشیدن کېتیشیگه سَل قالدی. بوتون امیدلری بیردن چیلپرچین بۉلگندی. کۉز آلدی قرانغیلشیب، یېرو آسمان چرخ فلک بۉلیب ایلنه باشله‌دی.
-مېن اېسه سیزنی شو قدَر سېوه‌منکی، بونی سۉز بیلن افاده‌لشگه عاجزمن، شاديه. آرزو-امیدلریم نینگ، سیزگه بۉلگن اېزگو نیتلریم نینگ چېک - چېگره‌سی یۉق. اېندی بۉلسه همه‌سی توگه‌بدی، همه‌سیگه نقطه قۉییلیبدی.
ماهر غمگین قیافه‌ده تیکیلدی.
- بونچه‌لیک توشکونلیککه توشمسلیگینگیز کېره‌ک. بو دنیا مېندن باشقه قیزلرگه هم تۉلیب -تاشیب یاتیبدی. ایسته گنینگیزنی تنلب آلیشینگیز ممکن. اخیر سیز ییگیت کیشیسیز- کو!
- گپ بونده اېمس، - دېدی ماهر قولت یوتینیب. - سیز مېن اوچون دنیاده یگانه قیزسیز. عالمده اېنگ دلبر، اېنگ گۉزل قیزسیز! راست، راست، شاديه.
-میلی، مېن باره‌ی. درسگه کېچیکمسلیگیم کېره‌ک، - دېدی قیز نفیس قۉل ساعتیگه قره‌ب قۉیرکن.
- آز‌گینه صبر قیلینگ، شاديه.
ماهر قیزنینگ آپّاق بیله‌گیدن اوشلب، اونی تۉخته‌تدی. - مادامی‌که شونده‌ی اېکن، ایتینگ -چی، نېگه اۉشه بیرینچی خطیمگه‌یاق جواب یازیب، مېنی تینچیتیب قۉیه قالمه‌دینگیز؟
- نیمه دېسه‌م اېکن... سِر بۉلسه هم، اۉزینگیزگه ایته قاله‌ی. خطنی شونه‌قنگی چیرایلی یازرکنسیزکی، مېن اولرنی حضور قیلیب اۉقیردیم. نوبتده‌گیلرینی اېسه طاقتسیزلیک بیلن کوتردیم، - قیز شونه‌قنگی چیرایلی قیلیب کولدیکی، گۉیا تېو‌ره‌ک - اطراف ینه‌ده یشنه‌ب کېتگندېک بۉلدی.
-بونی قره‌نگ - ه، سیز بو یاقده خطلریمنی حضور قیلیب اۉقيوېریب سیز و مېن بۉلسم او یاقده بیر- ایکّی سطر‌گینه جوابینگیزگه زار- زار بۉلیب، عصبلریم ققشه‌ب یوره وېریبمن -ده.
-عذر، ماهر! بو تامانینی اۉیله‌مه‌بمن. اې، یۉق، اۉیله‌گندیم هم، لېکن خطلرینگیز نینگ تۉخته‌ب قالیشینی ایسته‌مه‌گندیم. - قیز اویه‌لدی شېکیلّی، یاناقلری قیزریبراق یېرگه قره‌دی.
-شاديه، شخصي حیاتینگیزگه اره‌لشماقچی اېمسمن. سیزنی جانیمدن هم آرتیق کۉرگنیم اوچون بیلماقچیمن. سیز... اۉشه ییگیتنی سېوه‌سیزمی؟
-آچیغینی ایتسه‌م، او بیلن حلی بیر آغیز هم گپلشمه‌گنمن. فقط تۉی - حشملرده بیر- ایکّی مرته کۉرگنمن، خلاص.
-انه خلاص! گپلشیب هم کۉرمه‌گنسیز، قنده‌ی آدم اېکنلیگینی هم بیلمه‌یسیز، لېکن شونگه قره‌مه‌ی، تورموشگه چیقیب کېته‌وېررکنسیز- ده!
-هر حالده، آته - آنه‌م مېنی یامان آدمگه اوزه‌تیشمسه‌لر کېره‌ک، - قیز چوقور اۉیگه تالگنچه ماهرگه تیکیلیب قالدی.
-بلکه‌م، آته - آنه‌نگیزگه قولاق سالیب تۉغری قیله‌یاتگندیر سیز. لېکن دنیاده یوره‌ک، قلب، سېوگی، مهر- محبت دېیدیگن نرسه‌لر هم بار-کو، اخیر. نخات‌که سیز اولرنی حسابگه آلمه‌سنگیز؟
-مېن اولرگه ایشانمه‌یمن. سېوگی، محبت، - قیز کولیب قۉیدی، - اولر فقط کتابلرده یازیله‌دی، کینو (سینما)لرده کۉرسه‌تیله‌دی.
-کېچیره‌سیز، شاديه! بو گپینگیزگه قۉشیلالمه‌یمن. مېن سیزنی سۉنگگی نفسیمگچه، اگرده موجود بۉلسه نریگی دنیاده هم سېوگنیمچه قاله‌من! - ماهر اضطرابگه چۉککن کۉزلرینی قیزنینگ مأیوس تارته‌یاتگن کۉزلریگه تیک قده‌دی.
-البته، بو نینگ اوچون سیزگه چین دلیمدن رحمت دېیمن. سېزیب توریبمن، درست ییگیت کۉرینه‌سیز. لېکن، نه‌چاره!.. اگرده... اگرده اونشتیریلمه‌گنیمده سیزنی اۉیلب کۉرگن بۉله‌ردیم، - دېدی قیز بیر آز سکوتدن سۉنگ اۉیچن بیر حالتده.
قیزنینگ آخرگی سۉزلری ماهرگه «سېوه‌من» سۉزیدن هم عزیزراق و قیمتلیراق بۉلیب اېشیتیلگندی.
-دېمک، سیزنی بیر عمرگه، منگولیککه یۉقاترکنمن - ده، شاديه! سیره یم ایشانگیم کېلمه‌یپتی، - ماهرنینگ آوازی زۉرغه، ایچ - ایچیدن تیتره‌ب چیقدی.
-خواهشینگیزنی بجا قیله آلمه‌گنیم اوچون عذر، ماهر. سیزنینگ بختلی بۉلیشینگیزگه جوده ایشانه‌من. مېندن اېسه، هېچ هم خفه بۉلمنگ، خیر! - قیز قۉل بېریب خیرلشدی - ده، کېلگن یۉلیدن ینه تۉغریگه قره‌ب یوریب کېتدی.
یگانه امیدیدن، بوتون وجودی بیلن، جان - جهدی بیلن سېوگن قیزیدن اَیریلگن ماهر، اۉزی نینگ بار- یۉقلیگینی اونوتگنچه اونینگ آرقه‌سیدن قره‌ب قالدی.
آرزولری برباد بۉلگن، ایشانچلری ساوریلگن ماهر غم - غصه چېکیب، کۉزیگه هېچ نرسه کۉرینمه‌ی، قولاغیگه هېچ نرسه اېشیتیلمه‌ی، خودّی مست کیشیدېک گندیره‌کلب کېتیب بارردی. هه، او مست اېدی، قیزنینگ جمالیدن، اونینگ نازک قۉللریدن مست اېدی. کۉز یاشلری یوزینی یوویب توشر، باشینی قویی سالگنچه قیزنینگ کۉچه‌سیدن سۉنگگی مرته، دروازه‌سیگه سۉنگگی مرته نگاه تشلب اۉترکن، الّه‌قنده‌ی شعرنی اېشیتیلر-اېشیتیلمس یاددن غۉلدیره‌دی:
چېکیل لیره!
قۉشیغیم تمام!
کوییم استه سۉندی و تاپدی برهم،
دردیم بیر شرفه‌دېک چۉکدی بو ایام.
نورافشان کۉپ آلیس یاقلرگه بو دَم.
چېکیل لیره!
قۉشیغیم تمام!
بیر زمان جۉشردیم درخت توبیده،
کویلردیم اۉرمانده، قَینردی الهام.
او دَم یاش، بختیار، ددیلدیم جوده.
اېندی - چی کویلشگه قالمه‌دی مجال،
کۉزیاشی کېله‌دی، یۉق دلده آرام.
کۉچه کېزه‌من اۉیچن و بې‌حال.
چېکیل لیره!
قۉشیغیم تمام!..
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: