منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
آیدین کېچه‌لرده (حکایه)
آیدین کېچه‌لرده
حکایه
یازووچی: عبدالحمید چۉلپان
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
زینب کمپیر بیر نرسه‌دن چۉچوب اویغاندی. آپّاق آیدین، آی کمپیر یاتقن سۉریچه نینگ قاق اۉرته‌سیدن اونده - مونده، بیرته - یریمته اوچره‌گن آق بولوتلرنی یاروب شاشوب اۉتوب بارر اېدی.
کمپیر او یاق - بو یاغیغه یخشیلب قره‌ب آیدینده هېچ بیر قاره - ماره اوچره‌تمه‌گندن کېین ینه یاستیققه باشینی قۉیدی.
اویقوسی اوچوب کېتگن‌لیکدن اېندی کۉزیگه اویقو کېلمه‌ی اۉز یاشیغه، اۉز دوریگه مناسب بۉلغن خَیاللر ایچیگه کۉمولدی. اول پلته سبد، کۉرپه قَووق ایپدن تارتوب بو ییل پیلّه‌دن چیقه‌تورغن ایپککه‌چه - «دنیانینگ برچه غمینی» اۉیلب آلدی.
اېندی بیر آز اویقوسی هم کېله باشلب، کۉزلری سېکین - سېکین سوزوله، قۉللر بۉشه‌شوب - بۉشه‌شوب چۉزوله کېتدیلر. تونی بۉیی چاپیشوب، حُروشیب، یوگوریشوب چیقغن ایتلر تاووشی سېکین - سېکین یۉقاله باشله‌دی. اېشانچه نینگ حوض بۉییده‌غی تاللریدن توروب حسرت و قیغولرینی هر کېچه اۉقيتورغن بلبل بو کون جوده اېرته تۉخته‌دی.
گۉرستان و مزارلرده‌غینه بۉله‌تورغن چوقور بیر جیمجیتلیک…
کمپیر یومولوب بارغن کۉزلرینی بیردن آچدی: یقین بیر یېردن حسرتلیک، کۉنگول بوزه‌تورغن بیر ییغی تاووشی اېشیتیلر اېدی.
بو کیم؟ کېچه‌لری اوخله‌مسدن ییغلب چیقغوچی کیم؟ همه تینچ و راحت اویقوغه تالغن بیر زمانده قلبینی یره‌لب ییغله‌غوچی قنده‌ی بخت‌سیز دیر؟
کمپیر ییغله‌غوچی نینگ کیم اېکنینی بیلالمس اېدی.
قۉشنیلردن قَیسی بیریسی نینگ کېلینی و یا قیزی اېکن؟
خدیچه آتین نینگ کېلینی دېسه، بوگون اونینگ اۉرتاقلری کېلوب ایکّی خفتنگچه اۉیون-کولگی قیلیشدیلر. سلامت‌خان نینگ قیزی دېسه، قیشلاقغه چیقوب کېتگن اېدی، حلی کېلگونچه یۉق. اۉز کېلینی نینگ بۉلسه ییغله‌یتورغن جایی یۉق…
کیم اېکن بو؟
یا حا‌ولی تامانغه پریلر کېلیشدیمیکین؟ پریلر اۉز قیزلری نینگ ساچلرینی باغ - راغلرده آیدین کېچه‌لرده ترر اېمیشلر و قیزلری: «کۉپ سیلّیق قیلسنگیز، کویاو آلیب کېتیب قاله‌دیر»، - دېب ییغلر اېمیشلر.
یۉق… اجینه قیزی، پری قیزی مونداغ ییغلمس اېمیش. ییغلسه، جوده غلطی بۉلور اېمیش…
ینه دقّت بیلن قولاق سالدی. تاووشی تنیش بیر خاتون نینگ تاووشی کبی اېدی…
قۉشنی نینگ کېلینیدیر دېب اۉیله‌دی.
آه، بې‌چاره، قنداغ غملری بار دیر؟
منه، کمپیرنینگ اۉز کېلینی: اوی - جایی، کییم - کېچه‌گی - همه نرسه‌لری تیار… نوده‌دېک کویاو یانیده… ینه هېچ اوی - روزگار ایشینی قیلمه‌یدی. مونداغ یامان قیز بۉله‌دیمی؟
آلمه‌ی قادرجان اۉلسون.
بېرمه‌ی آته‌سی.
اۉسدیرمه‌ی آنه‌سی!..
شونینگ اوچون بو کون خوب ادبینی بېردی، خۉب ییغلتدی…
ییغی تۉخته‌لمه‌غندن سۉنگ سېکین‌گینه اۉرنیدن توردی: چووه‌لشیب کېتیب کۉرپه‌لر آره‌سیده کۉمولوب یاتقن لاکیینی آلیب تۉغریغینه باشیغه سالدی - ده، سۉریدن توشدی… ییغی کېلگن تامانغه بیر آز قولاق بېرگندن سۉنگ شرفه‌سیز‌گینه، یلنگغ آیاق یوردی. سۉری نینگ چب بیقینیده‌غی کیچکینه دریچه نینگ تېشیگیدن قره‌غن اېدی، کېلینی نینگ اوییده چیراغ اۉچمه‌گن…
حیران بۉلدی:
- وای، بو نیمه‌سی؟ کېلینچک شو چاقغه‌چه یاتمه‌غن اېکنمی؟
ییغی بیر آز ینه قیزغنچله‌نیب، بیر آز ینه اۉکسیکله‌نیب دوام اېتر، خاتون نینگ تاووشی کېسیلیب - کېسیلیب، هیققی توتقن کبی چیقر اېدی. ینه دقّت بیلن تینگله‌دی: بو ییغی کېلینچک نینگ اوییدن اېشیتیلگن کبی بۉلر اېدی…
یوره‌گی اۉینه‌دی.
درّاو درچه‌نی آچیب او حا‌ولیگه کیردی، آیاغی نینگ اوچی بیلن باسیب کېلیب سېکین‌گینه کېلینی نینگ اوییگه یقینلشدی.
ییغی اویدن اېشیتیلر اېدی.
ینه قولاق بېردی.
تاووش کېلینی نینگ تاووشی اېدی.
شوندن کېین کمپیر هېچ اۉیلب تورمسدن تۉغری اېشیکنی ایتردی: اېشیک آچوق اېدی، کیردی.
ایچکریدن:
- وای! کیم؟ کیم او؟ - دېب بیر هاریغن تاووش چیقدی - ده، تیندی…
یریم آورو پاوری ییغیشتیریلغن بیر اویده ایکّی کیشیلیک کتّه سیم تختکه یخشی، قلین جای سالینغن. پست‌گینه بیر جوان اوستیده ۲۰ نچی چیراغ یانیب تورر اېدی.
قیزیل شاهی کۉیلک کيگن، قاپ - قاره ساچلری یېرلرده سودره‌لگن یاش کېلین تخت یانیده ییغلب-ییغلب قَبرغن کۉزلرینی یېنگی بیلن ارتیب تورر اېدی.
-کېلین، کیم او ییغله‌غن؟
... -
-کېلین، سیز ییغله‌دینگیزمی؟
... -
- نیمه‌گه اینده‌مه‌یسیز؟ قادرجان قنی؟
کېلین جواب بېرمسدن، اینده‌مه‌ی اۉرنیدن توردی.
- ایلنه‌ی، کېلین، نیمه‌گه ییغله‌دینگیز؟ ایتینگ، جان باله‌م!
کېلین تۉلغن، تاشقن حالده، کوچلیک و قۉرقینچ بیر تاووش بیلن: «آنه‌جان!» - دېب بقیردی و قه‌یین آنه‌سی - کمپیر نینگ قوچاغیغه آتیلدی.
کمپیرنینگ قوچاغیغه باشینی تیقیب آلیب ینه خۉرسینیب، ینه تۉلوب - تاشیب خیله ییغله‌دی.
-آنه‌جان، مېن کېچه‌لری اوی پایلش اوچون کېلین بۉلوب کېلدیممی؟
-یۉق، ایلنه‌ی، باله‌م، قادرجان قنی؟
- قادرجاننی سۉرمه‌نگ، آنه‌جان. منه، کېلین بۉلوب کېلگنیمگه بیر یریم آیدن آشقن بۉلسه، شو بیر یریم آی نینگ ایچیده ایکّی کېچه‌‌گینه بیرگه بۉلدیک… باشقه کونلرده هر کېچه کوته - کوته تانگ آتدیریب یوباره‌من. شونچه کون چیده‌ب کېلیب-کېلیب منه بو کون اۉز قدریمگه اۉزیم ییغلب یوباردیم. قنداق قیله‌ی؟ مېن آدم اېمسمی؟..
کمپیرنینگ قریغن، قوروغن کۉزلریگه ییراق - ییراق یېرلردن ایکّی تامچی یاش کېلدی. بوتون تنینی، بوتون اعضالرینی باسیب، اېزیب، سیدیریب کېلگن او ایکّی تامچی یاشنی یېنگی بیلن ارتکندن کېین:
-آته‌سی هم شونداق، قیزیم… - دېدی.
شو سۉزدن سۉنگ ایکّله‌سی هم اوزاق وقت جیمجیت بۉلوب قالدیلر.
کمپیرنینگ کۉز یاشی کبی زهرلیک یوزلری اوزولوب تشلنغن گُلدېک سۉلغن، تاشدېک قتتیغ بغری آرتیق درجه‌ده یومشه‌غن، کۉنگلیده کوچلی مرحمت حسسی اویغانگن اېدی.
کېلین نینگ قیزرغن، چرچه‌غن، آغیر قَیغیغه تیلماچ بۉلوب تورغن کۉزلریگه تیکیلیب قره‌ب تورغندن سۉنگ آنه‌لر محبتی بیلن کۉزیدن اۉپدی:
-اېندی سېن مېنیم اۉز قیزیم بۉلدینگ، اېندی سېنگه سیره آزار بېرمه‌یمن. اېندی سېن هم کوندوزگی ایشلرنی اېسینگدن چیقریب یوبار! - دېدی.
کېلین کۉزلریده بیر آیدینلیق، بیر سېوینچ کۉلنکه‌لری اۉینه‌غه‌نی حالده باشینی کۉتردی، ایکّی قۉلینی کمپیرنینگ یېلکه‌سیگه تشلب توروب:
-آنه‌جان، مېن اونگه خفه بۉلمه‌یمن. مېنیم یاش عمریم، گُلدېک یاشلیغیم کېچه‌لری سرغه‌ییب اۉتمسه اېدی!.. - دېدی.
خودّی شول چاقده آچیق تورغن اېشیکدن اۉلگودېک مست، تېنتیره‌کلنیب قادرجان کېلیب کیردی. اونی کۉریشلری بیلن ایکّی المزده بیردن:
-انه، کېلدی! - دېب یوباردیلر.
اولر نینگ بو جانلی قرشی آلیشلریغه جواب اۉرنیده قادرجان:
-گدې، گدې مایه اننه، گدې مایه اننوشکه؟ (قنی اننه، قنی مېنیم اننه‌خانیم، ه؟) – دېدی و «گوپ» اېتیب آبرېزگه ییقیلدی…
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: