منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
سوولر آقیب کېتدی (حکایه)
سوولر آقیب کېتدی
حکایه
یازووچی: سعید احمد
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
آنه‌سی مرادجان نینگ توشیگه کیریبدی.
تخنیکوم یاتاغیده باله‌سی نینگ تختیگه اۉتیریب توگون یېچه‌یاتگنمیش. تاغاره‌دن قاره چیلّه‌کی آلیب، تومبۉچکه اوستیگه قۉییب دېرمیش:
- آل، باله‌م، اته‌یین سېنگه ایلینیب آلیب کېلدیم... آغزینگ تېگیب قالسین، دېدیم. چومچوق اۉلگور قۉیمه‌یپتی.
پاشّه‌قیز یانباشیگه آغدریلدی. مرادجان اویغانیب کېتدی.
او شیفتگه باققنیچه اۉی اۉیلب یاته‌وېردی. قارانغی کېچه قعریگه تیکیلیب، کۉرگن کونلرینی، باله‌لیگینی قیدیرردی. قه‌یېرده دیر قۉل ساعت نینگ ضعیف چیقیللشی، کوریدور دېواریده‌گی الکتر سچیوتچیگی نینگ بېمار اینگره‌شیدېک ناله‌سی، دیوَنده کلچه بۉلیب یاتگن موشوک نینگ یاقیمسیز غاوریللشی اېشیتیلیب توریبدی.
مرادجان اوزیلگن توشینی اولش نیتیده ینه کۉزینی یومدی. اویقو هم کېلمه‌دی، توش هم کۉرمه‌دی. کۉپدن یۉقاتگن آنه‌سی بیر آن پیدا بۉلگنیچه ابدیت قعریدن قَیته یوز کۉرستمه‌دی. مرادجان آنه‌سینی پایلب اوزاق یاتدی. آخری کۉزینی آچیب، یانباشیگه قره‌دی. خاتینی نینگ یېلکه‌سیدن کۉرپه توشیب کېتگن. ایچ کییملری نینگ قبت - قبت کپران تسمه‌لری آپّاق یېلکه‌سیدن بیله‌گیگه توشیب قالگن، کوره‌گیده‌گی کېچه بانکه قۉیدیرگنده قالگن جگر رنگ ایزلر بې‌ملال کۉرینیب توریبدی. مروارید اۉره‌میده‌گی سریق ایپک توگونچه‌سیگه بیر دانه دُر ایلینیب قالیبدی.
مرادجان نینگ خاتینی پاشّه‌قیز نهایتده چیرایلی اېدی. زولوکدېک قاره قاشلر، ایلاندېک تۉلغنگن تقیم اۉپر ساچلر، تیکیلگن جاینی کویدیره‌دیگندېک کۉزلر مرادجان نینگ باله‌لیگیگه، آسایشیگه اۉت قۉیگن اېدی.
مرادجان یاته‌وېریب قان بۉلیب کېتدی. استه کۉرپه‌دن سوغوریلیب، قارانغیده تیمیرسکیله‌نیب شیپه‌گینی تاپدي و نَریگی اویگه آیاق اوچیده چیقیب کېتدی.
عکسیگه آلگندېک، قندیلده‌گی لمپوچکه کۉکیمتیر چقیندېک بیر یلت اېتدي و کوییب قالدی. کۉزی قارانغیگه اۉرگنیب، استه - سېکین کۉره‌دیگن بۉلدی، نظریده، اوی یاریشگنگه اۉخشه‌ب، جهازلر غیره - شیره کۉرینه باشله‌دی.
او اوی ایچیده کېزرکن، آنه‌سی نینگ تیریک قیافه‌سینی خاطریده تیکله‌ماقچی، اونگه ینه بیر تۉییب آلماقچی اېدی. اما آنه هه‌دېگنده اونینگ کۉزی اۉنگیگه کېله‌وېرمه‌دی.
مرادجان دېرَزه آلدیگه کېلیب، حویلیگه قره‌دی. ایوان شیفتیده‌گی لمپوچکه حویلینی آیدیندېک یاریتیب تورردی. تۉپ اېتیب یېرگه شفتالو توشدی. قیدن دیر پیدا بۉلگن موشوک باریب اونی هیدله‌دی - یو، حوصله‌سی پیر بۉلیب، آرقه‌سیگه قَیتدی. تاک سۉری تېپه‌سیدن موسیچه تخمی توشیب، چیلچیل سیندی. ینه بایه‌گی موشوک پیدا بۉلدی، تخم سینگن یېرنی یه‌لب آلدی، کېین مزه قیلیب کېریشدی - ده، تندور تېپه‌سیگه کاپتاکدېک سکره‌ب چیقیب کېتدی. سَل اۉتمه‌ی دېواردن شۉر توپراق تۉکیلدی.
شونده بیردن مرادجان نینگ کۉزیگه آنه‌سی کۉریندی.
آنه‌سی تندور آلدیده قۉلیگه یېنگچه کيیب، لاله‌دېک قیپ - قیزیل کلچه بېتیگه سوو سېپه‌یپتی. تندوردن چیقه‌یاتگن یلّیغ اونینگ هم بېتلرینی قیزرتیریب یوبارگن. او، ساچلریم کویمه‌سین، دېب پېشانه‌باغینی قاشلری اره‌لش تنگغیگن، اوزون ساتین کۉیله‌گی نینگ اېته‌گینی لیپّه اوریب آلگن.
- باله‌م، انچه‌دن بېری یاپگن نان یېمه‌گن دیرسن، بېری کېل، ایسّیققینه یېب آل.
آنه شونده‌ی دېدی و قارانغیلیککه سینگیب کېتدی.
مرادجان سېسکندی. ایچیدن الّه‌قنده‌ی اۉت کېلیب تاماغیگه قده‌لدی.
ایسّیق قۉل یېلکه‌سیگه تېککنده‌‌گینه اۉزیگه کېلدی. آرقه‌سیده یېلکه‌سیده خلت تشله‌گن پاشاقیز تورردی.
- سیزگه نیمه بۉلدی؟ قَیسی یششه‌مه‌گور جانانینگیز اېسینگیزگه توشیب کېتدی؟
مرادجان اونگه شونده‌ی بیر قره‌دیکی، پاشاقیز خودّی بېگانه اېرکک آلدیده تورگندېک، تۉزغیب کېتگن ساچلری بیلن کۉکره‌کلرینی بېرکیتدی.
- آبّا، بو قنه‌قه‌سی، قاق یریم کېچه‌سی خۉرسینیب یوریش...
مرادجان اینده‌مه‌ی نَری کېتدی. میکه‌چن[1] حویلیگه توشیب، اویاقدن - بویاققه یوره باشله‌دی. او گۉیا منه شو حویلیدن، یېردن، قارانغیلیک ایچیدن باله‌لیگینی، بې‌آزار، اندوه‌سیز گودکلیگینی قیدیره‌یاتگندېک اېدی. پاشّه‌قیز دېرَزه آلدیده اونگه انچه قره‌ب توردی - ده، کفی نینگ آرقه‌سینی آغزیگه توتیب ایکّی مرته یخشیلب اېسنه‌ب، یاتاغیگه کیریب کېتدی.
تینچ، جانلی - جانسیز فرَحلی اویقوگه کېتگن ساکن کېچه‌ده کېزرکن، مرادجان بیردن باله‌لیگیگه مقابل کېلدی.
اېشیکلری آلدیده اۉسگن کتّه‌کان، تنلری بوجمه‌ییب کېتگن توت تگیده‌گی تېگیرمان تاشیگه آنه‌سی هر کونی اېرته‌لب ایکّی کۉزه‌دن سوو آلیب چیقیب قویردی. یۉلاوچیلر شو سوودن ایچیب، باله‌نگ کتّه بۉلسین، عمریدن برکه تاپسین، دېب آنه‌سینی دعا قیلیشردی.
گودکلیگیدن اېسیده قالگنی شو. کېین بۉیی چۉزیلیب قالگنده آنه‌سی تخی بوزیلمه‌گن بخمل کۉرپه‌نی بوزیب، اونگه تۉن تیکیب بېرگنی، کيدیریب مکتب‌گه یوبارگنی هم اېسیده. اۉشنده آنه‌سی مکتب آستانه‌سیگه یېتمه‌ی، یۉل اۉرته‌سیده قره‌ب قالگندی.
مرادجان ایشگه یره‌گودېک بۉلگونچه آنه یېر چاپدی، تام شووه‌دی، دېوار اوردی، قار کوره‌دی، بیراولرنینگ کۉرپه‌سینی قه‌ویدی، تینیم نیمه‌لیگینی بیلمه‌دی، اما باله‌سینی زاریقتیرمه‌دی.
او عمرینی شو باله‌سیگه بغیشله‌دی. اېر قیلمه‌ی اۉتدی.
باله‌م آدم بۉلسین، کمالینی کۉره‌ی، یورتگه قۉشه‌ی، تۉیلریده چرچه‌ی، کېین باله‌لرینی باقه‌ی، دېدی.
نهایت، او اۉغلینی تاشکېنت‌گه، تخنیکومگه یېته‌کلب کېلدی. اۉقیشگه جایلب قَیتیب کېتدی. آنه هر آیده بیر کېلیشنی ترک قیلمس، تاپگن -توتگنینی باله‌سی نینگ قۉلیگه توتقزیب، ینه پیاده پارکېنت‌گه قره‌ب کېتردی. مرادجان اۉقیردی. ذهنی اۉتکیر باله معلملریگه یاقیب قالدی. ییللر اۉتدی. انستیتوت، اوروش قیینچیلیکلری باشلندی. اما آنه آیده بیر کېلیشنی تَرک قیلمسدی. هر کېلگنیده باله‌سی نینگ بېتیگه ساعتلب تیکیلیب اۉتیرردی. آزیب قالگنینی، رنگی سۉلگنینی کۉریب، ایچ - ایچیدن کوییب کېتردی.
اسپیرانتوره ییللری باشلندی. مرادجان انچه اۉزینی توتیب آلگن. آنه‌سی نینگ اوزاق یۉل باسیب کېلیشینی خواهله‌مسدی. اۉزی باریب کېلردی.
دیسسېرتتسیه[2] یاقله‌یدیگن کونی آنه‌سی بیر سبد نان یاپیب کېلدی. مرادجان مینگ خجالت بیلن آنه‌سی قرشیسیده تورردی. آنه اونینگ هم قووانچ، هم خجالت تۉله کۉزلریگه تیکیلیب، اۉغلی نینگ کۉنگلیده نیمه گپلر بارلیگینی درّاو فهمله‌دی.
- قنی، بیر کۉره‌ی، - دېدی آنه.
مراد پیلّه‌پایه آلدیده تورگن نهایتده چیرایلی قیزنی چقیردی. بو پاشّه‌قیز اېدی. آنه بۉلگوسی کېلینی نینگ پېشانه‌سیدن اۉپیب ییغله‌دی.
دیسسېرتتسیه حمایه‌سیدن کېین آنه‌نی ضیافتگه آلیب کېتیشدی. اونی تۉرگه اۉتقزیب قۉییب، کۉپ چیرایلی، کۉپ معنالی گپلر ایتیشدی. آنه‌سیگه رحمت، دېییشدی. بو آنه نینگ بوتون چېکّن اذیتلریگه تۉلنگن حق، بېریلگن مکافات اېدی. بو آنه نینگ اېنگ بختلی کونی اېدی.
او قیشلاغیگه یوریب اېمس، اوچیب کېتدی.
شوندن کېین آنه اۉغلی نینگ تۉییگه کېلدی. تۉی کېلیننیکیده بۉله‌یاتگن اېدی. کتّه حویلی یسه‌تیلگن. دسترخوانده آدم نینگ جانیدن باشقه همه نرسه بار. اما آنه‌گه هېچ کیم پروا قیلمه‌دی. او شو پیتده اۉرد‌‌ک تخمینی آچگن تاووققه اۉخشردی. تۉی آخرلب قالگنده استه اۉرنیدن توردی و اۉغلی نینگ آلدیگه باریب، پېشانه‌سیدن اۉپدی. چۉنته‌گیدن بیر پای طلا بیلرزیگنی آلیب کېلینی نینگ بیله‌گیگه سالدی.
-تقیب یورینگ، قینانه‌م رحمتلیکدن قالگن. شونده‌ی دېب پاشّه‌قیزنینگ هم پېشانه‌سیدن اۉپدی و کۉزیاشینی ایچیگه یوتیب، تۉیدن چیقیب کېتدی.
مرادجان بیر هفته‌دن کېین باریب، «آلیب کېته‌ی» دېب یلیندی، آنه کۉنمه‌دی.
- نیمه قیله‌سن، باله‌م. تینچ بۉلسنگ بۉلگنی. شو کونلرینگنی کۉره‌ی، دېب نیت قیلگن اېدیم، کۉردیم.
مرادجان بری بیر اونی قۉیرده - قۉیمه‌ی آلیب کېلدی. اۉن کون هم تورالمه‌دی آنه.
مرادجان ایشدن کېلسه، آنه‌سی کییملرینی توگیب، ایوان دهنیده اۉتیریبدی.
-هه، آییجان، نیمه بۉلدی؟ - دېدی حیران بۉلیب.
- کېته‌ی، باله‌م، شهرلرینگده تورالمه‌یمن. قیشلاققه اۉرگنیب قالگنمن.
پاشّه‌قیز گپگه اره‌لشمه‌دی. «قالینگ» هم دېمه‌دی، «کېتینگ» هم دېمه‌دی. مرادجان قَینانه بیلن کېلین آره‌سیده بیران گپ اۉتگنینی درّاو بیلدی.
آنه نینگ بوتونله‌ی کېلگنی پاشّه‌قیزگه یاقمه‌گندی. قَینانه‌سیگه کوریدورده‌گی دیوَنگه جای قیلیب بېرگنده، مرادجان نینگ یوره‌ک - بغری اېزیلیب کېتگندی. لېکن آغیز یاریب بیران گپ ایتالمه‌دی. وقتیده ایتیلمه‌گن کېره‌کلی گپ اېرته‌سیگه جۉن گپگه ایلنه‌دی. شونداق بۉلدی. آنه‌سی نینگ کوریدورده، آیاق آستیده یاتیشی باره - باره عادی نرسه‌گه ایلنگنینی مرادجان سېزمه‌دی.
آنه اۉغلینیکیگه قَیتیب کېلمه‌دی. مرادجان باریب توردی. رۉزغارینی قیلیب بېردی. آته‌سیدن قالگن اوی نوره‌ب تمام بۉله‌ی دېب قالگن اېکن، باشقتدن تیکلب بېردی. اما آنه «خاتینینگ اونداق، خاتینینگ بونداق» دېب آغیز آچمه‌دی. «هه، اېندی قۉشه‌قرینگلر، اۉزلرینگدن کۉپه‌یینگلر» دېب دعا قیلدی.
پاشّه‌قیز همه گپنی ایچیگه تشلب یورگن اېکن، بیر کون کېلیب یاریلدی.
-قنه‌قه اېرککسن؟ اویلنگه‌‌نینگدن کېین رۉزغارگه قره‌گین - ده، تاپگه‌نینگنی آنه‌نگگه تشيوېره‌سنمی؟!
بو پاشّه‌قیزنینگ اۉز اېرینی بیرینچی سېنلشی اېدی. مرادجان نیمه قیلیشینی، نیمه دېییشینی بیلمه‌ی قالدی. تیلیگه بیران آغیز بۉلسه هم گپ کېلمه‌دی. توریب - توریب اویگه کیریب کېتدی.
شو کوند‌ن باشلب اولرنینگ تورموشی درز کېتدی. دَم آلیش کونلری پاشّه‌قیز اته‌یلب اونگه ایش تاپیب قۉیه‌دی، کۉچه‌گه چیقرمسدی. مرادجان اېسه، بوگون دَم آلیش کونی، آنه‌م کۉچه‌گه قره‌ب اۉتیرگن دیر، دېب بېزاوته‌لنردی.
مرادجان ایکّی آیچه آنه‌سی نینگ آلدیگه بارالمه‌دی. بیر دَم آلیش کونی جهل بیلن چیقیب کېتدی و قیشلاققه جۉنه‌دی. خاتینی چۉنته‌گینی قاقلب قۉیگن اېکن، قوروقدن - قوروق کیریب باردی. شونداق کېلگنیگه باشقه بهانه ایتگن اېدی، کمپیر کۉزیاش قیلدی.
-باله‌م، قۉلینگگه اېمس، دیدارینگگه قره‌یمن. اۉزینگنی کۉرسه‌م بۉلدی. میلی، باله‌م، رۉزغارینگ اچّیق بۉلمه‌سین. سېن کېلالمه‌سنگ هم، ایشخانه‌نگگه باریب، اوزاقدن اۉزینگنی کۉریب توریبمن. قنداق قیله‌ی، پېشانه‌مده بیرته‌‌گینه‌م‌سن.
مرادجان نینگ وجودینی تیتراق باسدی. لبلریگچه کۉکردی. آنه اونینگ حالتینی کۉریب قۉرقیب کېتدی.
-تور، باله‌م، تور. خاتینینگ کوتیب اۉتیرگنینی بیله‌سنمی؟
آنه اونی کتّه یۉلگچه کوزه‌تیب قۉیدی.
آره‌دن بیر آیچه اۉتیب کېتدی. مرادجان ایشدن قَیتیب، اچّیققینه چایگه معطل بۉلیب تورگن اېدی. پاشّه‌قیز یانیگه کېلیب اۉتیردی. یېلکه‌سینی اونینگ یېلکه‌سیگه شقه‌ب دېدی:
-جان مراد اکه، جان مراد اکه، اسپیرانت قیزلرینگیزگه ایتینگ، کېلیب دېرَزه‌لریمنی یوویب بېرسین.
مرادجان سپچیب اۉرنیدن توردی.
-بو قنه‌قه گپ! اسپیرانتلر کانسولته‌تسيه آلگنی کېله‌دی، سیزگه دستیارلیک قیلیشگه اېمس. کېلگن اسپیرانت باله‌لرگه دېوار یودیریب سیز، قیزلرگه کیر یودیریبسیز. اویت اېمسمی؟ اېرته‌گه انستیتوتده قنداق باش کۉتریب یوره‌من؟
پاشّه‌قیز اېنسه‌سی قاتیب، اینده‌مه‌ی کېته‌یاتگن اېدی، مرادجان دېدی:
-بیرته چای دَملب بېرینگ، یوره‌گیم کوییب کېتدی. پاشّه‌قیز آرقه‌سیگه قره‌مه‌ی، جواب قیلدی:
- انه گاز، انه چاینک، اۉزینگیز دَملب ایچه‌وېرینگ! مرادجان جهل بیلن اۉرنیدن توردی. چوکیده‌گی چاینکنی آله‌یاتگن اېدی، یلتیراق چوکی داغ بۉلمه‌سین، دېب چاینک تگیگه بوکلب قۉییلگن کاغذگه کۉزی توشدی. بې‌اختيار آلیب آچدی. تلگرام اېکن، اۉقیدی:
«مرادجان اوکه، آیینگ نینگ مزه‌سی یۉق. غنیمتگه اۉخشه‌یدی. تېز یېتیب کېل. دلینگده ارمان بۉلیب قالمه‌سین».
مرادجان نینگ وجودینی قلتیراق باسدی. کۉز آلدیده کتّه‌کان دایره پیدا بۉلیب، گیر - گیر ایلنه‌وېردی:
- قچان کېلدی بو تلگرام؟
مرادجان اۉزی نینگ آوازینی اوزاقدن اېشیته‌یاتگنگه اۉخشردی.
- اۉتگن کونی کېلگن اېدی.
- نېگه مېنگه ایتمه‌دینگیز؟
- اېسیمدن چیقیب قاپتی، - دېدی پاشّه‌قیز. مرادجان نیمه قیلگنینی بیلمه‌یدی. قۉلیده‌گی چاینکنی خاتینیگه آتدی. پاشّه‌قیز چپ بېریب قالگن اېدی، چاینک بورچکده‌گی تلویزیونگه باریب تېگدی. دېوارلرگه شمه سچره‌دی.
او اویدن اۉقدېک آتیلیب چیقدی. شو چیقیب کېتگنیچه ایکّی آیدن کېین آزیب، رنگلری سرغه‌ییب، ساچلریده ایکّی - اوچ آق تاله بیلن کیریب کېلدی. او اویگه، اۉز خانه‌سیگه کیریب کېتگنیچه اېرته‌سیگه هم چیقمه‌دی. پاشّه‌قیز دېرَزه‌دن قره‌دی، مرادجان گاه پېشانه‌سیگه شپیلله‌تیب اور‌ر، گاه دیوَنده کۉزلرینی یومیب قیمیرله‌مه‌ی یاتردی. پاشّه‌قیز نینگ آنه‌سی، اېرینگ نینگ آلدیگه کیر، دېگن اېدی، رنگلری آقریب کېتدی.
- وای، اۉلیکدن قۉرقه‌من...
قَینانه کویاوی نینگ آلدیگه کیردی. احوالینی کۉریب، نیمه بۉلگنینی درّاو پَیقه‌دی. بی‌طهارت بۉلسه هم، قوده‌سی نینگ ارواحیگه قرآن اۉقیگندېک بۉلدی.
پاشّه‌قیز کیردی. اېری نینگ پېشانه‌سیدن سیله‌ب یوپتماقچی بۉلدی. اما مرادجان اونینگ قۉلینی آلیب تشله‌دی. اینگره‌دی:
- یېتالمه‌دیم، یېتالمه‌دیم، بارگونیمچه بېگانه‌لر آنه‌منی کۉمیب قۉییشگن اېکن.
آره‌دن بېش ییل اۉتدی.
مرادجان فن دوکتوری بۉلدی. آنه‌سی نیت قیلگن کونلر کېلدی. او بختلی اېدی - یو، اما بو بخت نینگ بیر چېتی کېمتیک اېدی.
مرادجان دوکتورلیک حمایه‌سیدن اوچ کون آلدین آنه‌سی نینگ قبریگه مَرمَر تاش آلیب باردی. قَیناق قلب سۉزلری بیتیلگن مَرمَر لوحه غریب‌گینه قبر تېپه‌سیده قالدی.
یاشلیک - شۉرلیک ییللری سوودېک قیرغاقلرگه سه‌پچیب آقیب کېتدی. همیشه امانت بۉلگن آنه‌لریمیز اۉزلری تۉیمه‌گن بو یاروغ دنیانی بیزگه تشلب کېتیشدی.
بیراو آنه دعاسینی آلیب قالدی. بیراو داغی-حسرتده...
بوگون مرادجان نینگ توشیگه آنه‌سی کیریبدی. یاتاقخانه‌ده باله‌سی نینگ تختیگه امانت‌گینه اۉتیریب، توگون یېچه‌یاتگنمیش...
[1] میکه‌چن: فقط میکه نینگ اۉزیده. عیال کیشی نینگ قره‌شیده میکه‌چن... تورگنی اوچون خجالت بۉلدی... تېرلب کېتگن پیشانه‌سینی اریتیب قۉیدی.
[2] دېسستیرتتسیه: لاتین. دېسیتیراتیا – فکر یوریتیش، تدقیق قیلیش، علمی درجه آلیش مقصدیده یازیله دیگن و مخصوص علمی کېنگش مجلسیده حمایه قیلیش اوچون تقدیم اېتیله دیگن علمی تقدیمات ایشی.
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: