منگو پېدیا - اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
بیر پیاله سوو (حکایه)
توبه، اۉزیمگه هم قیزیق بو ایش. شونچه زمانه‌وي اولاو[1] تورگنده، المیثاقدن قالگن ارابه‌گه نیمه بار؟ اونگه آرتیلگن یوک - چی؟ نیمه او اۉزی؟ اوستیگه الّه‌قنده‌ی متاعلر تشلنگن، اۉره‌لگن، چیرملگن. اما باری - شو. آرتیغینی ایسته‌سم هم سیزگه ایتالمه‌یمن.
اېندی باش کۉترگن باباقویاش نوقیران تنیمگه ایلیق نورلرینی ساچه‌دی. آتلر بیر مرامده یۉرتیب[2] بارماقده. احیان - احیانده جلونی قیمیرله‌تیب قۉیه‌من، شونینگ اۉزی فراصتلی حیوانلرگه کفایه - ایمیللش یۉق. نمونچه اېسلی بۉلمه‌سه بولر؟ - دېیمن اۉزیمگه اۉزیم. - خودّی وظیفه‌دن باخبردېک! توبه...
اوّلیگه آوازیمنی بلند قۉییب قۉشیق ایته‌من. کوچ - قوتنی تېجش ضرورلیگینی پَیقه‌بمی، بې اختيار خیرگاهیگه اۉته‌من، بیلگن- بیلمه‌گن قۉشیقلریمدن زمزمه قیله‌من. کېین غینغیللشگه آره بېریب اطرافگه النگله‌یمن، شو کۉیی یاش دلیمنی آووتیشگه چاغلنه‌من. افقلرگه توتَش کېنگلیکلر حسلریمنی جنبشگه کېلتیره‌دی. ایچیم تۉله حیات، کوچیم تنمگه سیغمه‌ی تېو‌ره‌کنی تیتره‌تیب هَیقیره‌من – «اووو–لووو-اوووغ!..» سَل اۉتمه‌ی اطرافدن عکس- صدا قَیته‌دی: «غاووو-لووو-اووو-اووو!!!» ایلکیس[3] چۉچیب توشه‌من، ایچیم موزلب کېته‌دی. سرطان نینگ ایسسیغیده پېشانه‌مدن ساووقدن - ساووق تېر قوییله‌دی. نجات ایستب کۉزلریمنی ینه اطرافگه آله‌من. باشقه هَیقیرگیم کېلمه‌یدی... بیر پس یورگچ اېسه جوانیبده‌گی بیر خیل یۉل منظره‌سي و آسوده‌لیکدن زېریکه باشله‌یمن...
بو آره‌ده کون یاییلیب، عالمنی اۉز آغوشیگه آله باره‌دی. بیر محل ایچیمگه اۉرمه‌لب کیرگن چنقاقنی حس قیله‌من. تدبیرگه باش اوره‌من: یۉل نینگ ایکّی بېتیگه کۉز یوگورتیریب، چشمه‌می - بولاقمی قیدیره‌من. لېکن سویل هه‌دېگنده تاپیله قالمه‌یدی. «یۉل یوره‌من، یۉل یورسم هم مۉل یوره‌من» - هر حالده مېنگه شونده‌ی تویوله‌دی. همه‌سیگه باعث چنقاغیم دیر، احتمال. اصلیده، اونچه‌لیک کۉپ یۉل یورمه‌گن دیرمن. اې - اې، نیمه بۉلسه یم میلی. حاضر بونینگ محاکمه‌سی اېمس، سوو مهم، اونی تاپیشگه قره‌تیلگن اۉی مهم. قنی اېندی بو ققره‌گن چۉل ارا بیر زلال سوولی قودوققه دوچ کېلسم و اوندن قانیب - قانیب ایچیب تشنه‌لیگیمنی قاندیرسم. عقللی بیر پیاله سوو بۉلسه‌یم راضی اېدیم. بیر پیاله سوو...
قویاش نینگ قیامگه کېلیشیگه حلی انچه بار - اله‌زرک قره‌ب - قره‌ب قۉیه‌من. فقط کۉک یوزیده پرچه-پرچه بولوتلر سوزیب یوریبدی. سرسار سالسم، آتلرنینگ یوریشیگه هماهنگدېک. یعنی اولرنینگ اوستیگه سایه تشلب باره‌یاتگندېک. سَل آلدینده ایکّی- اوچ قوش هم عجب‌تاوور چوغورلشگنچه اوچیب باریشیپتی. اېسله‌دیم: اولر سفریمیز نینگ ابتداسیدناق بیزگه همراهلیک قیلیشگن اېکن. عجبا!.. بیر پسده اِییب-جۉشیب کېتدیم. اخیر بوتون بارلیق: یېرده یۉل، اۉرکچ - اۉرکچ قوم تېپه‌لیکلر، کۉکده اېسه بولوت و قوشلر... همه - همه‌سی مېنگه کۉمکداش اېکن، هېچ شبهه یۉقکی، عهدمده‌گی وظیفه‌نی بې کم و کۉست بجرگوم دیر! عقلیمگه کېلگن بو فکردن عالمنی تۉلدیریب ینه بیر هَیقیرگیم کېلديو، قۉرقدیم: ایسته‌گیم بایه‌گیدېک تېسکریگه ایلنیب کېتمسین تغین...
یاز اېمسمی، حلیتدن قیزدیرگنی- قیزدیرگن. تشنه‌لیک جان - جانیمدن اۉتگنده یۉل اوزاغی چه‌یقه‌لیب-جیمیرلب، حلقاب - حلقاب سووگه ایلنه‌دی: «سرا-آ-آ-آب» دېیمن - او، اضطراب بیلن تمشه‌نه‌من. «شونچه‌لر نادان بۉله‌منمی، - کایيمن اۉزیمنی اۉزیم، - نېگه بیرته‌‌گینه کۉزه‌ده سوو آلمه‌دیم؟ اخیر یۉلگه چیقه‌یاتگنیمنی بیلردیم، باز اوستیگه جزیره‌مه‌ده!..»
ایچیمگه بې‌حضورلیک کیریب نجاتنی اطرافدن ایزله‌ی باشلشیم بیلن نېگه‌دیر ارابه‌م نینگ مرامیگه هم پوتور یېتدی: آتلر سېزیلرلی درجه‌ده سېکینلشدی. اېندی جلونی سیلتشنی بس قیله‌من - باش اوستلریده بولوتلردن شمسیه بۉلسه - ده، ایسّیقده بایه‌قوش جانوارلرگه هم جبر دېیمن. اۉزلری خواهله‌گنچه تارتیب باریشه‌وېرسین - چی، بیر گپ بۉلر. اما وقت اۉتگنی سیین، ارابه‌گه آرتیلگن یوک زلوار باسه‌یاتگنینی، اولاونینگ غیچیرلب باره‌یاتگن غیلدیره‌کلری تاباره یوواش ایلنه‌یاتگنینی ایچ - ایچیمدن سېزه‌من. بو یاغی نېچه پولگه توشدی دېب قۉیه‌من، پېشانه‌مگه تاشیب چیققن رېزه - رېزه تېرنی قۉلیمده‌گی آپّاق دُرّه بیلن سِریب ارترکنمن.
منزل!.. اېه - هې، او حلی جوده آلیسده، افقلرگه یانداش سرحدلرگه اېش گۉیا. اما مېنگه بیر تېکیسده حرکتلنسنگ، قاش قاره‌یگونچه منزلگه دارویسن، شو یۉل نینگ اۉزی او یېرگه اېلته‌دی، دېب اوقتیریشگن. مېن هم شونگه ایشانگنمن، سووسه‌گنیمنی ایتمه‌گنده، ایشانچیم حلی- همان بوس- بوتون. بیراق چنقاق هم بارگن سری ضبطیگه آلر، ایچیمگه انه‌وی اۉرکچ - اۉرکچ قَیناق قوملیکلر کۉچیب اۉته‌یاتگنگه اۉخشردی.
بیر محل اوزاقدن سردابه مانند نیمه‌دیر کۉزگه چلیندی. باشیده کۉپ - ده امیدلنمه‌دیم، زېرا سرابدن یوره‌ک آلدیریب قۉیگندیم - ده. بیراق یاووقلشسم هم کی، سردابه نینگ قاره‌سی اۉچه‌وېرمه‌دی. قیته‌گه تاباره تینیق تارتیب، کۉز اۉنگیمده بوتون محبتی بیلن یوکسه‌لیب، قد کۉتردی. او - یۉل چېتیده‌گی کتّه‌کان کاروان سرای بۉلیب چیقدی. قووانگنیمدن آتلرنی قنده‌ی تۉخته‌تیب، ارابه‌دن قنده‌ی توشگنیمنی- یو، کۉز آچیب یومگونچه طبقه‌لری لنگ آچیق دروازه قرشیسیده قنده‌ی پیدا بۉلگنیمنی بیلمه‌یمن. آه! شو تابده مېنگه حیات گۉیا قَیتیب بېریلگندېک اېدی!..
بۉساغه‌ده مېنی سروقامت، کۉزلری آهونیکینی اېسله‌ته‌دیگن جانان قیز قرمزی دوداقلریده نیم تبسم ایله کوتیب آلدی. آغیز آچیشگه اولگورمسیمدن نریراقده شیلدیره‌ب آقیب تورگن چشمه‌گه اشاره قیلدی. چاپیب اۉشه یېرگه اۉزیمنی اوردیم. قولاغیگه - آلیب کېتیلمسلیگی اوچون بۉلسه کېره‌ک، - اینگیچگه زنجیر باغلنگن منققش مس پیاله‌نی تۉله‌تیب ایچدیم. یوتاقیب - یوتاقیب سیمیردیم. تۉرت - بېش پیاله سیپقره‌من، دېب اۉیله‌گندیم، ینگلیشگن اېکنمن، بیر پیاله کفایه قیلدی. عجبلندیم. به‌قوّت، یغریندار ییگیت بۉلسم، یازنینگ چِلّه‌سیده، قویاش نینگ تیغیده صبح صادقدن بېری یۉل یوریب آبدان چنقه‌گن اېسه‌م - او، قه‌یاقده‌گی مونچاقدېک بیر پیاله سوو بیلن تشنه‌لیگیم تماماً قانسه؟.. هَی میلی، بو گپلرنی هم قۉیه‌یلیک. مهمی، عذابلریم برهم تاپیب، کۉزلریم یره‌قلب آچیلدی. وجودیم آرام آلیب، یۉل یوریشگه اۉزیمنی ینه تیار سېزدیم. کېین یوز- قۉلیمنی یوودیم. و، بس!..
اېندی آلغه اینتیلیشیم کېره‌ک! بو یېرده و عموماً هېچ قه‌یېرده هیَللشیم ممکن اېمس، آغیشمه‌ی منزل تامان یۉل یوریشیم شرط! مېنگه شونده‌ی جدّي بیر وظیفه تعیینلنگن، مېن هم صدقِ دلدن قبول ایله‌گن اېدیم. قبول ایله‌مه‌گنیمده سفرگه چیقمسدیم، بوني هم بیلردیم. فرصتنی بای بېرمه‌ی یانیمنی کا‌ولب اقچه چیقردیم. لېکن متواضع قیز اونی آلمه‌ی، قۉل اشاره‌سی بیلن ایچکریگه یۉلله‌دی. یعنی او یاققه باریب تۉله‌نگ دېماقچی بۉلدی. مېن بې‌اختيار ایچکریگه آدیمله‌دیم. اېه-هې! قه‌یېرگه کېلیب قالدیم اۉزی! نمونچه سېرحشم و مۉل-کۉل بۉلمه‌سه بیابان نینگ قاق اۉرته‌سیده‌گی بو گۉشه! آدمنی ایتمه‌یسیزمی، قَینه‌یدی - یه قَینه‌یدی! چار تامانده‌گی قۉش قو‌تلی عمارت و حویلی صحنی قلدیرغاچدېک تیزیلیب اۉتیرگن خورنده‌‌لر بیلن تۉله. اولرنینگ نشعه‌لی یوزلریگه باقرکنمن، هوسلندیم. اگر... اگر مسوولیتلی وظیفه‌م بۉلمه‌گنیده مېن هم شو یېرده قالردیم، اولردېک معیشتگه تالردیم، دېب سوقلندیم. اگر وظیفه‌م بۉلمه‌گنیده...
بیر زوم کَلاولنیب قالدیم: قه‌یېرگه باریب، کیمگه تۉله‌یمن سوو حقینی؟..
کۉزیم اېتکده‌گی، عمومي منظره‌دن پنه‌راقده‌گی آدملرگه توشدی: اولر صف تارتیب توریشردی. اما یوزلریده نېگه دیر شادلیک علامتینی کۉرمه‌دیم. توبه - ه- ه، دېدیم دانگ قالیب. چونکه تند قیافه‌لر بو یېرده‌گی صلابتگه، دبدبه‌گه، یېب - ایچیب، کیف - صفا قیلیب اۉتیرگن کیشیلرنینگ یلپی کۉترینکی کیفیتیگه اویغون کېلمسدی - ده! بې‌اختيار اۉشه یاققه یوردیم: حق تۉله‌نه‌دیگن توینوک دېگنلری شو تامانده بۉلسه کېره‌ک - چمه‌له‌دیم. خوشخان و مستان دوره‌لرنی ایلنیب اۉترکنمن، آغزیم نینگ سووی قاچدی...
واقعاً، مېنگه کېره‌کلی بۉلگن جای شو یېر چیقدی. نوبتگه توریشگه توردیم و ایچیمگه غُلغُله توشدی: نخات‌که، بیر پیاله سوو حقینی تۉله‌یمن دېب شونچه آدمنی پایله‌سه‌م، آلتیندېک وقتیمنی کۉکلرگه ساوورسم؟ اخیر مېنینگ وظیفه‌م بار، وظیفه‌م!.. النگلب خدمت قیلیب یورگن لگن‌بردارلرگه، کۉرینیشلریدن مأموریت خادملریگه اۉخشه‌گن آلیفته کیشیلرگه امید بیلن قره‌دیم، حتا ایکّی-اوچته‌سی نینگ آلدیگه یم باردیم، نې یازیقکی، اولر دردیمنی اېشیتیشني هم خواهلشمه‌دی: همه‌سی ساووق بیر طرزده توینوک طرفنی، او یېرده قطار تورگن آدملرنی کۉرسه‌تیشدی. شونده‌‌گینه خورنده‌‌لرنینگ حالینی، زبون کیفیتلرینی توشوندیم. بایه‌گی انگله‌شیلماوچیلیک تومندېک ترقه‌ب کېتدی. اینده‌مه‌ی باریب، قویروققه تیقیلدیم.
...اگر بیلگنیمده، بیر پیاله سوونی دېب شونچه وقت آیاقده تیک توریب کوتیشیمنی، وقتیمنی سوولرگه آقیزیشیمنی، وظیفه‌منی اۉیلب وجدان عذابیده قالیشیمنی آلدیندن سېزگنیمده بو یېرگه کیرا‌رمیدیم؟ ایتیشگه آسان، خلاص. اصلیده طاقتیم تاق بۉلدی. قسمتداشلریم بیلن دردلشه‌من، دېیه آغیز آچه‌من و جواب آلالمه‌یمن. همه‌سی نینگ آغزیده تلقانی بارمی؟ یا بری سقاومی؟..
قاقیلگن قازیقدېک تیک توره‌وېریش جانگه تېگه‌دی. آیاقلرگه بیر زوم دَم بېریش اوچون چۉکّه‌له‌یمن، کۉپ اۉتمه‌ی اېسه تیزّه‌لریم اویوشیب چار- ناچار قۉزغاله‌من. اېندی مېنینگ هم گپلشیشگه نه هوشیم و نه کوچیم قاله‌دی... شونده مېن هم صفده تورگنلرنینگ بیرته‌سیگه ایلنگنیمنی الم بیلن حس قیله‌من: سقاو و گُنگ بۉلیب آله‌من... شو کۉیی صحنه‌ده اۉتیرگنلرو نوبتده تیک تورگنلرگه آزماییش- له قره‌یمن: هیهات! - بو یېرگه کیرا‌یاتگنده همه نینگ کۉزلریده امید و قووانچ چره‌قلردی - یو، چیقه‌یاتگنده اېسه اۉکینچ و ملال یالقینلنردی. قطارده توررکن، صحنه و قۉش قو‌تده یسته‌نیب آلگنچه کۉنگیل خوشلیک قیله‌یاتگنلرگه اېندی اچینیش بیلن باقه‌من. قنییدی بیر پسدن کېینگی حاللرینی کۉره-بیلسه‌یدیلر دېیمن... ایچیمده...
وقت ایلندی، مېن اطرافنی کوزه‌تیشدن چرچه‌دیم. چۉکّه توشگن کۉیی کۉزلریمنی یومدیم. لحظه اۉتمه‌ی وجودیمده ینه تنیش تشنه‌لیک اۉرمه‌له‌ی باشله‌دی - یرق اېتیب کۉزلریمنی آچدیم! وا دریغ، بو نیمه‌سی؟ مېن چنقاغیمنی باسیش اوچون بیر پیاله سوو سیپقردیم - او، اونینگ حقینی تۉلش اوچون سیره‌ده توررکن، تغین سووسه‌دیممی؟!.. توشیب قالگن حالیمگه میمونلر ییغله‌یدیگن اېدی. لېکن نوبتنی ترک اېتیب، ینه اۉشه چشمه نینگ باشیگه باریب سوو ایچیشگه باطنمسدیم: اخیر، سیره‌م قۉلدن کېته‌دی. اخیر، نوبتده تورگن آدملر ازدهامی نینگ نه باشی، نه آخری کۉرینه‌دی!.. شو یېرده هم اۉز اۉر نینگگه اېگه بۉلیشینگ کېره‌کلیگی مېنی جِنّي قیله‌یازدی... شونده‌ی اېکن، نوبتدن چیقیشگه کیم نینگ هم یوره‌گی داو بېرردی؟ تیشیمنی تیشیمگه باسیب کوتیشده دوام اېتدیم...
غایت ایمیللب آلدینگه حرکتلنه‌یاتگن صفده بعضاً خود، بعضاً بې‌خود اېدیم. گاه هوشیمگه کېلیب، آلدینده‌گی صفداشیمنی تورتیب یوریشگه اونده‌سم، گاه ایسّیق و تشنه‌لیکدن، زۉریقیش و دیقّی‌نفسلیکدن نې کۉیلرگه توشگنیمنی بیلمه‌ی الهسیگنیمده، ایزیمدن کېله‌یاتگن شۉرلیک مېنی نوقیب حرکتلنیشگه اوندردی... شو طرزده قنچه فرصت کېچدی؟ - بیلمه‌یمن. یېلکه‌مدن بیراو قتّيق ایتردی، اۉزیمگه کېلیب کۉزیمنی آچیب قره‌سم، توینوک نینگ شونداق مقابل‌سیده‌من! «آه!» دېب یوباردیم بې‌اختيار. ازّه - بزّه کیسّه‌مدن پول چیقریب خزنه‌چیگه اوزه‌تدیم-ده، شاشیب او یېردن اوزاقلشدیم...
آدیم آترکنمن، نېگه دیر وجودیمده لاحسلیک، چرچاق سېزردیم. قدملریم هم نېگه‌دیر بو یېرگه ایلک کیرگنیمده‌گیدېک ددیل اېمس، الّه‌قنده‌ی آغیر، کوچسیز و حوصله‌سیز... لېکن نېگه؟ یا شونچه‌لر اوزاق وقت قالیب کېتدیممی بو یېرده: تالیقدیممی، اېزیلدیممی؟..
اما بولر نیمه دېگن گپ؟ اخیر نوبتدن قوتولدیم-کو! تشقریگه اېسن- امان چیقیب آلگنیمدن سېوینچیم ایچیمگه سیغمسدی، هه‌دېب کۉککه سکره‌گیم کېلردی. شو محل الّه‌قنده‌ی غیرِ شعوری ذوق ایله سېزیب قالدیمکی، وجودیم بو ایشگه قادر اېمس! حیران بۉلیب قۉل-آیاقلریمگه قره‌دیم: یا پروردگار! بو نیمه‌سی!؟ قنده‌ی جادوگه اوچره‌دیم مېن؟ کیرگنیمده یاشلیک شجاعتی اوفوریب، تییقسیز کوچ-قوتگه تۉلگن تنیم تیریشیب، اېتی استخوانیگه یاپیشیب قالگن، سویکلر تېریدن بۉرتیب چیقیب تورر، جوده-جوده مۉرت و قوّتسیز تویولردی. انگره‌ییب، آغزیم آچیلگنچه اطرافگه کۉمک ایلینجیده باقدیم و... و کۉزلریم ینه اۉشه اېشیکبان قیزگه توشدی! توشديو لال و حیرانلیگیم مینگ چندان آرتدی: قیز مېن کیرا‌یاتگنده قنده‌ی زیریلله‌مه یاش و لابر بۉلگن بۉلسه، حاضر هم اۉشنداغیچه تورر، قرمزی لبلریده‌گی نیم تبسم بیلن تشنه‌لرنی ایچکریگه تینمه‌ی چارلر، تشریفچیلرنینگ بۉلسه کېتی اوزیلمسدی... درواقع، نظریمده بیرانته ارابه هم کاروانسراینی چېتلب اۉتیب کېتمه‌یاتگندېک، عکسینچه، بری - برچه‌سی تخته‌ب، اولردن سکره‌ب توشه‌یاتگن ارابه‌کشلر اۉله‌من ستّار دېیرچه‌سیگه اۉزلرینی یاش قیز کۉرسه‌ته‌یاتگن اۉشه چشمه‌گه، اونینگ بیر پیاله‌‌گینه سوویگه اوره‌یاتگندېک اېدی...
باشیم ایلنیب، گندیره‌کلب یوزتوبن ییقیلدیم. کۉزیمگه، آغزیمگه توپراق کیردی. نېگه دیر او ایلیق اېدی. لبلریم یاریلدی، شېکیلّی، اچیشه باشله‌دی. یاتگن کۉیی سوریندیم، پَیپه‌سلندیم. اتفاقا، برماقلریم تیاقنی حس قیلدی: محکم توتیب، سویه‌نیب دال قددیمنی راستلشگه اوریندیم. یوز-کۉزلریمنی ارتیب، قباقلریمنی آچدیم: قرشیمده ارابه تورردی. لاپ اېتیب همه‌سی یادیمگه توشدی. اخیر... اخیر مېنینگ وظیفه‌م بارمسمیدی، جوده مهم تاپشیریق بیلن یۉلگه توشمه‌گنمیدیم! کېین... کېین تۉستدن قاش قاره‌یگنینی پَیقه‌ب، دهشتدن کېسکده‌ی قاتدیم: همه‌سی ساب بۉلدیمی؟! اۉز ذمّه‌مگه یوکله‌تیلگن مقّدس وظیفه‌نی عهده‌له‌یالمه‌ی داغده قالدیممی؟! - دېیه بقیرماقچی بۉلدیم... لېکن آوازیم چیقمه‌دی، چیقمه‌دی- یو، هَیقیریق نق مییه‌مده پورتله‌گنینی انیق حس قیلدیم...
عصاگه تیه‌نه-تیه‌نه، بیر - بیر باسیب ارابه‌گه یقینلشیب، حسرتله اونگه سویندیم. شونده اۉمگنیم، یانباشیم جیققه هۉل بۉلگنینی سېزیب، تیسلندیم - ده کۉزلریمنی جیریب ارابه‌گه قره‌دیم: اوندن سوو سیزر و توپراق بېتیده نملیک حاصل قیلگن اېدی. عجبلندیم، بار مداریمنی تۉپلب، ارابه اوستیگه یاپیلگن متاعنی قلتیراق، رمق جان قۉللریم بیلن تیرمه‌لب آچدیم... اې واه، شو چاققه‌چه باشیمگه توشگن عجب‌تاوور واقعه‌لر بیر یان و بونیسی بیر یان بۉلدی: نې کۉز بیلن کۉره‌یکی، ارابه نینگ ایچیده سوو تۉله کۉزه‌لر قطار تیزیلیشیب تورر، اولردن بیرته‌سی ییقیلیب سینگن- او، سووی قوییگه - عصري تشنه قوملیکلرگه چک - چک تامردی...
1اولاو: مینیب یوریله‌دیگن حیوان. ریگستان آلدیدن اۉتگنده یۉلاووچیلر اولاولردن توشیب، ارک دروازه‌سیگه قره‌ب تعظیم قیلر اېدیلر. اۉزبېک تیلی ایضاحلی لغتی
2 یورتماق: یېریک قدم بیلن تیز یورماق، ییلماق؛ لۉکیلله‌ماق (آت و اېشک یوریشی حقیده). اۉزبېک تیلی ایضاحلی لغتی
3 ایلکیس: بیردن، شرطه.
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: