منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
بورگوتلر چۉقّیلرده یشه‌یدی (حکایه)
حکایه
یازووچی: نوغلی قابول
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
شرشره داوانیده‌گی حشرچیلر اۉتاوده تونه‌ب، اېرته‌سی اېرته‌لب صوفه تېکیسلیگی آرقه‌لی بخملگه اۉتماقچی اېدیک. اۉیله‌گنیمیزدېک قویاش باتر- باتمس داوانگه یېتیب کېلیب، اوچ یوز مترلر چمه‌سی بلندلیکدن توشه‌دیگن شرشره‌نی تماشا قیلدیک.
اوزاق یۉل یوریب چرچه‌گن اېکنمیز، شېکیلّی، همه‌میز بروقت یاتدیک. بونده‌ی هواده ایکّی ساعت اوخله‌سنگ، بس، قوشده‌ی یېنگیل تارته‌سن کیشی. مېن یریم کېچه‌ده‌یاق تازه هوادن تۉییب اویغاندیم. تانگ یاریشمه‌ی توریب تشقریگه چیقدیم-ده، شرشره تامان یوردیم. قرشیمده‌گی قایه‌دن بیر تۉپ ککلیک پریللب آسمانگه کۉتریلدی. اولرنینگ سَیره‌گن آوازی تاغ و تاشده عکس صدا بېریب، دره‌نی یاقیملی کوی اېگه‌له‌دی. ککلیکلر گله‌سی قایه نینگ شرشره باشلنه‌دیگن جاییگه باریب قۉندی. «اېرته‌لبکی سووگه توشیبدی»، دېیه خَیالیمدن اۉتکزدیم.
شرشره حیات نینگ دواميلیگینی، انسان قه‌یېرده و قنده‌ی حالتده یشه‌مه‌سین، دنیا نینگ هېچ کیم اۉزگرتیره آلمس قانونلری برچه اوچون برابر اېکنلیگینی تأکیدله‌ماقچیدېک، تینیمسیز شرقیره‌یدی. قایه‌لر بغرینی یخشیلیککه بورکب تورگن نېچه یوز ییللیک وزمین ارچه‌لر هم شرشره نینگ فلسفه‌سینی معقوله‌گن کبی قۉل قاووشتیریب جیم‌گینه توریشیبدی.
سووگه قۉنگن ککلیکلر گله‌سی ینه آسمانگه کۉتریلگنده قویاش نینگ ایلک نورلری تاغ اېتکلریگه یاییلدی. سۉنگ تېپه‌لیک و قایه‌لر هم سرغیش یشیل رنگگه بۉیه‌لیب، تصویرلب بۉلمس، تیکیلیب تۉیمس گۉزل قیافه‌گه کیردی. «رۉزی چاری یېونی آلیب کېلیش کېره‌ک اېکن، حلی اونینگ بونقه رنگلرنی ایشله‌تگنینی کۉرمه‌گنمن»، دېگن اۉی خَیالیمدن کېچدی. داوانگه آلیب کېله‌دیگن ایلان ایزی تاغ یۉلیده یېنگیلاوتوماشینه قاره‌ییب کۉریندی. کېچه بیزگه همراه بۉلیب کېلگن رهبر کیشی نینگ مو‌ترسی: هیداوچیسی قازان پتیر بیلن کوویده پیشیلگن سری‌یاغ آلیب کېلگنی کېتگن اېدی.
پستگه قَیتیب توشگنیمده شریکلریم حلی اویقودن اویغانیشمه‌گن، هیداوچی بیلن حشرچیلردن بیری نیمه‌نی دیر اۉرته‌گه آلگنچه تیکیلیب توریشر اېدی. عجبا، بورگوت!.. بیر زوم جاییمده تیک توریب قالدیم.
- قناتیدن اۉق تېگیبدی، - دېدی هیداوچی ییگیت مېنگه گناهکارانه تیکیلیب. - میزرا قۉزی آتیب تشلب کېتگن اېکن، آلیب کېلدیم.
جواب قَیترمه‌دیم. آتیلگن، یره‌دار بۉلگن قوش و حیوانلرنی کۉپ کۉرگنمن. لېکن بورگوت نینگ هم شو احوالگه توشیشی ممکنلیگینی اۉیلب یاکه تصور قیلیب کۉرمه‌گنمن. بلکه ایسته‌مه‌گن دیرمن. اۉق بورگوت نینگ چپ قناتیگه تېککن، اوزون و چیرایلی قناتی اېندی اونگه بۉیسونمس، تۉزیب شه‌لویره‌ب یاتردی. وجودی آغریقدن بوریشگن. اۉتکیر تومشوغی اطرافیده‌گی اجینلر آسیلیب، اونی شو قدَر قیغولی و اَینچلی قیافه‌گه سالیب قۉیگن اېدیکی، اوزاق و بې‌فرق قره‌ب بۉلمسدی. او یوریشنی اونوتگندېک یېر بیلن بیرته بۉلیب یاتر، ایکّی کۉزی آلیس و قارلی چۉقّیلرده اېدی... احیان - احیانده بیز تامان سېرگک اۉگیریلیب، نفرت بیلن باقردی.
- اونی قۉییب یوباریش کېره‌ک، – دېدیم بۉغزیمگه الّه‌نیمه تیقیلیب. ییگیت بورگوتنی کۉتریب پستلیککه قره‌ب کېتگن یۉل نینگ چېتیگه آلیب باریب قۉیدی. تاش یۉل اوستیده بورگوت ایکّله‌میز قالدیک. اۉزیمنی پنه‌راققه آلیب، اونی کوزه‌ته باشله‌دیم. او یۉل نینگ چپ تامانیده‌گی قوملی قییه‌لیککه چیقماقچی بۉلیب اورینر، اما سیلّیق قوملاقدن سرغه‌لیب ینه یۉلگه ییقیلیب توشردی. نېگه‌دیر پستلیککه قره‌ب کېتگن تېکیس یۉلدن یورمس اېدی. خیال وقت بیر جایده قاتیب تورگچ، ایلک قدم باسگن چقه‌لاقدېک قویی تامان له‌په‌نگلب بیر-ایکّی یوردی-ده، تقّه تا‘خته‌دی. تاغ و تاشده یاقیمسیز عکس صدا بېریب، آله‌شقشق نینگ تاووشی اېشیتیلدی. زوم اۉتمه‌ی او بورگوت نینگ آلدیده پیدا بۉلدی. یۉل چېتیده‌گی خرسنگدن خرسنگگه سکره‌گنچه گیر ایلنیب، بورگوت نینگ خطی-حرکتلرینی کوزه‌ته باشله‌دی. بو کتّه‌کان و بې سۉنقه‌ی قوش نینگ آیاقده زۉرغه تورگنیگه ایشانچ حاصل قیلگچ، یقینراق باردی. یاقیمسیز تاووش بیلن براله قیچقیریب، اونی مزاح قیلیشگه توشدی. بورگوت نینگ تېپه‌سیده چرخ اوریب گیر ایلنرکن، دُمی بیلن اونی بیر-ایکّی تورتیب هم اۉتدی. اونینگ بې‌تینیم شقیللشیدن درَک تاپگن ایکّیته آله شقشق و ینه الّه‌قنده‌ی قوشچه‌لر قه‌یېردن دیر پیدا بۉلیب قالدی. اولر اېندی بیر تۉپ بۉلیب یره‌دار بورگوتنی آشکارا مزاح قیلیشردی گۉیا. بورگوت اېسه آلیس و قارلی چۉقّیلرگه تیکیلگنچه قاتیب قالگن اېدی. بو حالتگه اوزاق تیکیلیب اۉتیریب بۉلمسدی... بورگوتنی کۉتریب قایه نینگ اېته‌گیگه آلیب کېلیب قۉیدیم-ده، سېکین اوزاقلشدیم. او انچه‌گچه یره‌دار قناتینی یازیب یاتدی. مېنینگ کۉزدن غایب بۉلگنیمگه ایشانچ حاصل قیلگندن سۉنگ اۉرنیدن قۉزغلدی. یره‌دار قناتینی ییغیشتیریب آلیشگه بیر اوریندی-ده، چۉقّیگه قره‌ب شو قدَر تېز یوریب کېتدیکی، خیال شلویره‌گن چپ قناتینی حسابگه آلمه‌گنده اونگه اۉق تېگمه‌گندېک اېدی. ارچه‌لرنی پنه‌لب، مېن هم چۉقّی تامان بارردیم. کیچیکراق بیر خرسنگگه چیققنده، او یره‌دار و قانلی قناتینی چۉقیی باشله‌دی. عجبا! او المدنمی، آچلیکدنمی، آغریق نینگ زۉریدنمی، اۉز گۉشتینی اۉزی چۉقیردی...او ینه چۉقّیگه قره‌ب یوره باشله‌دی. مېن اونی کوزه‌تیب قالدیم. انه، او ارچه‌لر پنه‌سیده کۉزگه کۉرینمه‌ی کېتدی. لېکن او آلیس و قارلی چۉقّیلر تامان ددیل بارردی. مېن بونی یوره‌ک - یوره‌کدن حس اېتیب تورردیم. مېن اونینگ شجاعتیدن ایکّی حقیقتنی اوقدیم: اگر او توزه‌لسه، اۉشه چۉقّیدن ینه بې‌غبار و چېکسیز سماگه کۉتریله‌دی. اونی آتیب یره‌دار قیلگن، شو مدهش قیلمیشی بیلن اۉزینی غالب بیلگن اۉتکینچی بغرتاش آدم نینگ اوستیدن قناتلرینی کېنگ یازیب اوچیب اۉته‌دی. بۉرانلرگه کۉکسینی توتیب، چۉقّیلرنی توته‌‌شتیره‌دی... مردلیک و غالبلیک تمثالی بۉلیب قارلی تاغلر باشیده پرواز اېته‌وېره‌دی.
لېکن... لېکن او توزه‌لمسلیگی هم ممکن. یره‌دار قناتی گزک آلیب، اۉزیدېک مغرور چۉقّیلر بیلن ابدي وداعلشیشی هم ممکن. نظریمده، او بونی حس اېتیب باره‌یاتگندېک... بونده‌ی حال اېسه او فقط چۉقّیگه چیققندن سۉنگگینه یوز بېریشی کېره‌ک... بو نینگ اوچون کوچ - قوتی باریده، اۉز اېتینی یېب بۉلسه همکی، چۉقّیگه چیقیشی کېره‌ک... شو نینگ اوچون او فوق العاده ددیل ایلگریلب بارردی. اېنگ مهمی، چۉقّیده اۉلسه - اۉلیگینی آله شقشقلر کۉرمه‌یدی... مېن ینه بیر حقیقتنی عیان سېزیب تورردیم: بورگوتلر فقط یوکسکلیککه قره‌ب یورر اېکن... اولر چۉقّیلر اوچون یره‌تیلگن. چۉقّیلرده اېسه فقط بورگوتلر پرواز اېته‌دی!
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: