منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
الوداع، گۉزه‌للیک… (حکایه)
الوداع، گۉزه‌للیک…
حکایه
یازووچی: عبدالقیوم یۉلداش
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
سکسانینچی ییللرنینگ آخرلری اېدی.
صحرا آخر - عاقبت بری بیر ینه صحراگه ایلنه‌دی، دېگن گپده حقیقت عنصرلری بار شېکیلّی، کېینگی ییللرده چۉل نینگ قاق کیندیگیگه جایلشگن قیشلاغیمیزدن فیض کېتدی. بو نرسه اوّلا حاصلدارلیک په‌سه‌ییب کېتگنیده کۉریندی. کېین اېسه گورکیره‌ب اۉسیب تورگن درختلر استه - سېکین سۉله باشله‌دی.
کېکسه‌لر سیزات سووی نینگ یېر سطحیگه کۉتریله باشله‌گنینی ایتیشدی. درحقیقت، اینیقسه کوز پیتلری یېر اوستی خودّی توز سېپیب چیقیلگنده‌ی آقریب قالردی. خلص، یېر شۉرله‌ماقده اېدی.
آوولیمیز اوچ - تۉرت ییل ایچیده انچه هوویللب قالدی. سرمایه‌سی بارلر شهرگه کۉچیب کېتیشدی، اېپله‌گنلر اېسه ینه تاغده‌گی اصل قیشلاغیمیزگه. اویلر نرخی هم بیردن ارزان بۉلیب قالدی.
شو ذیلده تیریکچیلیگیمیز استه - سېکین، انچه‌یین زېریکرلی طرزده اۉتیب بارماقده اېدی. مېن تېزراق مکتبنی بیتیریشنی و بیران انستیتوتگه کیریشنی، ایش قیلیب، بیر عمللب قیشلاقدن چیقیب کېتیشنی آرزو قیلیب یورردیم.
آوولیمیزنینگ اکثریت اېرککلری ایچیشنی یخشی کۉریشر، شو سببلیمی تۉیلر جنجل‌سیز اۉتمسدی؛ عیاللری اېسه کون بۉیی مال - حال تشویشی بیلن بند اېدیلر. کېچقورونلری، تلویزیونده بیران طفلانه، اوزوندن اوزاق سېریا‌ل بۉلیب قالسه‌‌گینه کۉپچیلیک دسترخوان اطرافیده اۉتیریب، شونی تماشا قیلیشردی.
منه شونده‌ی ایکّی تامچی سوو ینگلیغ بیر خیل اۉتیب باره‌یاتگن کونلریمیزدن بیریده آوولیمیز یقینده اوردودن قَیتگن مسلِم اکه اویلندی. تۉیده عادتده‌گیدېک مالده‌ی تۉییب ایچیب آلگن اېرککلر جنجل قیلیشدی، عیاللر اوی - اویلریگه نرسه تشیشدی.
مسلِم اکه نینگ اوشاقده‌یگینه آنه‌سی، بیز همه‌میز مروارید ماما دېب چقیره‌دیگن کمپیر باله‌لرگه بیر بېلباغ پرورده ساچقی قیلدی. سۉنگ، بونگه قناعت حاصل قیلمه‌دی شېکیلّی، ایچکریدن اوچ - تۉرتته کتّه - کتّه بۉلک ناووات قند آلیب چیقیب اولشدی. باله‌لرگه خدا بېریب قالدی.
ایشقیلیب، تۉی اۉتدی.
اوجِ یاز، دله‌ده ایش قَینه‌گن پیت اېدی. بیز پخته ایچیدن بېری کېلمسدیک حساب. انه شونده اوّل دله‌ده ایشله‌یاتگن چاپیقچیلر آره‌سیده، اوندن اوّلراق اېسه آوولده مروارید مامانینگ ینگی توشیرگن کېلینی بېحد سولوولیگی خصوصیده گپ - سۉزلر اۉرمه‌لب قالدی. حتا جۉشیب کېتگن امان تراکتورچی «اې، اما - لېکن بیر قاشیق سوو بیلن یوتیب یوبارسه بۉلرکن - ده»، دېبدی. بو مقتاوگه کېلینچه‌کنی کۉریب کېلگنلر نینگ حیرتی قۉشیلدی. حتا ایتیشلریچه، بعضی آدملر ایشگه‌یم تۉغری یۉل قالیب، مروارید مامانینگ اویی یانیدن اۉتیب قَیته‌دیگن بۉلیشیبدی. باله -بقره - کو، بو حویلیدن بېری کېلمسمیش حساب.
لاف هم اېوی بیلن - ده، دېب یوره‌وېردیک. اما تېز آره‌ده بو کېلینچک نینگ گۉزه‌للیگی و تیلی شیرینلیگی خصوصیده‌گی اعترافلر شو قدَر کۉپه‌ییب کېتدیکی، بیز هم بې‌اختيار بو یېرده بیر گپ بار دېگن خلاصه‌گه کېلدیک. اخیر، شمال بۉلمه‌سه درخت نینگ اوچی قیمیرلرمیدی.
چۉل شمالیده راسه قاره‌یگن، لبلری، قۉللری تره‌م - تره‌م یاریلیب کېتگن، فقط کۉز آقی‌گینه ییلتیره‌ب کۉرینیب تورگن قیشلاق عیاللری ینگی کېلینچک نینگ حُسنی حقیده‌گی شیویر- شیویرلرگه غیورلیک بیلن قره‌شر، بعضی شرتّه‌کیلری اېسه «بو نازک آییمچه بیز بیلن بیر هفته کېتمان کۉتریب ایشله‌سین، انه اوندن کېین کۉره‌میز احوالینی» دېییشردی.
عیاللر بشارت قیلیشگن اېکن. تۉیدن کېین آره‌دن ایکّی هفته اۉتر- اۉتمس مسلِم اکه خاتینینی چاپیققه چیقردی. شونده بیز کۉردیک، درحقیقت، کېلینچک جوده چیرایلی اېدی. اسمی هم جسمیگه مانند: آیسولوو. اطلس کۉیلک - لازم کيگن، یلتیره‌ب تورگن ساچی تقیمینی اۉپه‌دیگن، آپّاق یوزلی، کیپریکلری اوزون - اوزون، جسمی نازککینه بو عیالنی باله‌لر نېگه دیر «کوموش چېچه» دېب چقیریشردی. اۉزی هم کینا (سینما)ده‌گی کوموشگه جوده اۉخشه‌ب کېتردی - ده...
آیسولوو ینگه یېرگه قره‌گنچه اِیمنیب تورردی. شونده مسلِم اکه زلوارلی کېتماننی خاتینیگه توتقزدی و اته‌ی قتّيق آوازده دېدی:
- شو کېتمان اېندی سېنیکی، کمپیر. اېل قطاری ایشله، اېلدن قالمه. علاجی بۉلسه ایشگه اېرته کېلیب، کېچ قَیت.
کېتمان چیندن هم آغیر اېدی. آیسولوو ینگه یېردن باشینی کۉترمسدن کېتماننی آلرکن بیز اونینگ ینه‌ده نازک، آزغین و آپّاق قۉللرینی کۉردیک و بې‌اختيار «اووو» دېب یوباردیک: بو قۉللر کېتمان اوچون یره‌تیلمه‌گندی.
مسلِم اکه بیر قدم آلدینگه چیقدی و قۉللرینی بېلیگه تیره‌گنچه خاتینیگه دغدغه قیلدی:
- بو یېر سېنینگ تاغده‌گی قیشلاغینگ اېمس، اې، پخته قۉی اېمس، قیرده یوریب اۉزیدن اۉزی اۉسه‌وېرمه‌یدی. قیینچیلیککه چیده‌ب ایشله‌سنگ ایشله‌گه نینگ، بۉلمه‌سه اۉزینگدن کۉر، اې...
شو یۉل بیلن خاتین ذاتینی مېنسیمسلیگینی همه نینگ کۉز آلدیده اثباتله‌گن مسلِم اکه گېرده‌ییب شییپان تامان یۉل آلدی.
آیسولوو ینگه هدیکسیره‌ب کېتماننی قۉلیگه آلدی، سۉنگ بیز تامانگه جاودیره‌ب قره‌دی. بیز اینده‌مه‌ی ایشگه کیریشدیک.
اې، خداییم، طبیعت آیسولوو ینگه‌نی بونچه‌لر نازک قیلیب یره‌تگن اېکن - ه! بمثالِ کېتمان کۉترسه بس، بوتون وجودی شوویللب تۉکیلیب کېته‌دیگنده‌ی.
آیسولوو ینگه کېتماننی اوقووسیزلیک بیلن اوشله‌گنچه بیزنینگ قطاریمیزگه کیردی. هه، کېتماننی هم بیلگن چاپسین اېکن. ینگه‌ده نه کوچ بار اېدی، نه مهارت: کېتماننی بېگانه اۉتگه تۉغری مۉلجللب اورالمس، بونینگ اوستیگه ضربه‌سی جوده کوچسیز اېدی. حلیدن بویان ینگه‌نی غیورلیک بیلن کۉز قیرلرینی تشلب کېلینچه‌کنی کوزه‌تیب تورگن قیشلاق عیاللری پیچیق گپ قیلیشگه اۉتیب کېتیشدی:
- آپه‌ملر بیر عمر قۉللرینی ساووق سووگه اورمه‌گن شېکیلّی... چۉلگه باریب، کېنگ اوی نینگ کېلینچه‌گی بۉله‌ی - یېیب اۉتیره‌من دېب اۉیله‌گن - ده... کېتمان چاپیش نان یېیب اۉتیریش اېمس...
مېن شو تامانگه قره‌دیم و آیسولوو ینگه خجالتدن قیزریب - بۉزه‌ریب، بۉغریققنچه کوچه‌نیب کېتماننی کۉتره‌یاتگنینی کۉردیم. ینه بیر قره‌گنیمده ینگه نینگ کۉزلریگه جیق - جیق یاش تۉلگن اېدی...
عادتده‌گی ایشیمیزگه کیریشیب کېتدیک.
ناگهان ینگه قتّيق اینگره‌ب یوبارگنینی اېشیتدیم. یلت اېتیب قره‌دیم. آیسولوو ینگه آیاغینی چاپیب آلگن اېدی. بو قنده‌ی صادر بۉلگن، تصور اېتالمه‌دیم، اما ینگه آیاغینی چاپیب آلگنی راست اېدی. افتیدن ینگه سَل کتّه‌راق بېگانه اۉت - شۉره‌نی بیر آیاغی بیلن باسیب توریب، سۉنگ کېتمان اورگن شېکیلّی. خیریتکی، ضربه کوچسیز بۉلگن. آز‌گینه قان چیقدی، خلاص. ینگه نان توگیب کېلگن بېلباغنی آلیب، آیاغینی محکم باغله‌دی. سۉنگ آقساقلنه - آقساقلنه ایشینی دوام اېتتیردی. مېن نیمه‌دیر بهانه قیلیب ینگه‌گه یقین کېلدیم و او کیشیدن کېله‌یاتگن نفیس بۉیدن باشیم ایلنیب کېتدی.
قه‌یېردن اېشیتگنی نامعلوم، بیر پیت کۉزلری قان‌تلش مسلِم اکه اۉششه‌ییب کېلیب قالدی و اوزاقدن توریب خاتینیگه قره‌ب بقیردی:
- کۉزینگگه قره‌ب ایشله‌سنگ اۉلسه‌نمی، اې...
شو بیلن اۉز بورچیمنی ادا اېتدیم دېب اۉیله‌دی شېکیلّی، مسلِم اکه ینه شییپانگه، ایچیشنی دوام اېتتیریشگه کېتدی. بونده‌ی رزم سالسم بوکچه‌ییب، کیچکینه‌گینه جُوانگه ایلنیب قالگن آیسولوو ینگه پیق - پیق ییغله‌یپتی و کۉز یاشلرینی بیراوگه کۉرستمسلیک اوچون بۉلسه کېره‌ک زۉر بېریب کېتمان چاپه‌یپتی.
حلی ایتگنیمده‌ی، دله‌ده شرایط آغیر، ایچیملیک سووی یۉق اېدی. شو سببلی بیز اۉزیمیزچه «لوتوک» دېب اته‌یدیگن بېتون اریقدن آقه‌دیگن بۉتنه سوودن ایچیشگه مجبور اېدیک.
منه شونده‌ی سوودن باریب ایچدیک. انچه آرقه‌ده قالیب کېتگن آیسولوو ینگه‌گه قیزیب کېتگن ایدیشده بیرآز سوو آلیب کېلدیک. کۉزلری قیزریب، قباقلری شیشیب کېتگن ینگه ایدیشده‌گی بۉتنه سووگه قره‌ب حیران بۉلیب قالدی. بونی کۉرگن چاپیقچی عیاللردن بیری شنغیلله‌دی:
- ارپه یېمس آتلر هم اجریقلرگه زار بۉلر. بیز بوندن هم بدترینی ایچگنمیز، کېلین، اینده‌مه‌ی آله‌وېر. بو یېر سېنینگ تاغینگ اېمس موزده‌یگینه تازه سوو آقیب توره‌دیگن. باریگه شکر قیل.
عذر آهنگیده عیبدارانه جیلمه‌یگن آیسولوو ینگه مسده‌ی قیزیب کېتگن ایدیشنی قۉلیگه آلیب سووگه بیر مدت تیکیلیب توردی و منه شونده‌ی عیبدارانه تبسم بیلن قَیتریب بېردی:
-رحمت...
آره‌دن کونلر اۉتدی. شبنمده‌ی تازه، نفیس، بې‌نهایه گۉزه‌ل آیسولوو ینگه بیزنینگ شرایطگه اۉرگنالمه‌ی قیینه‌لردی. اینیقسه عیاللرنینگ شنغی آوازده بیر- بیرلرینی مېنسیمه‌ی گپلشیشلری، حتا بې‌حیا سۉزلرنی بې‌ملال ایتیب تشلشلرینی کۉریب کَلاولنر، بونده‌ی محللری کیپریک قاقمه‌ی عیاللرگه قره‌ب قالر، اما میق اېتیب آغیز آچمسدی. اۉز نوبتیده چاپیقچی عیاللر آیسولوو ینگه نینگ کم سوقوملیگیدن، جرعت‌سیزلیگیدن بدتر عصبيلشیشر و اونی گپ بیلن چیمدیب - چیمدیب آلیب خماردن چیقیشردی. او، اۉزیم نېچه مرته کۉرگنمن آیسولوو ینگه نینگ چېکّه - چېکّه‌گه اۉتیب یوم - یوم ییغلب آلگنلرینی. ینگه ییغلردی - یو، لېکن آوازینی چیقرمسدی. مېنینگ نظریمده، بولرنینگ بیری بیر طرف اېدی - یو، اېری نینگ قۉپال معامله‌سی بیر طرف اېدی آیسولوو ینگه‌گه. درحقیقت، مسلِم اکه اینیقسه بیزنینگ آلدیمیزده خاتینیگه قۉپال گپیرر، بۉلر- بۉلمس نرسه‌لرگه جېرکیب بېره‌وېرر، ایش قیلیب، اۉزی نینگ عایله‌ده خۉجه‌یین اېکنلیگینی اېسله‌تیب قۉییشگه اینتیلردی. بیر مرته، ایشدن کېین سبیل قالگور بیر باغ شمک کۉتریب کېتیش یادیدن چیققنی اوچون مسلِم اکه همه نینگ آلدیده سۉککنیده آیسولوو ینگه نینگ درخت آرتیگه یشیرینیب آلگنچه «اېنه‌جان...» دېب ایزیلله‌گنینی اېشیتگنمن.
آیسولوو ینگه سولوو عیال اېدی و مېنینگ فکریمچه یاش باله‌ده‌ی سادّه هم اېدی. هر زمانده ینگه افققه تیکیلگنچه مونس جیلمه‌یگن کۉیی نیمه‌لرنی دیر اۉیلب قالر، افتیدن، اۉز قیشلاغینی، اۉز یقینلرینی اېسلردی. اما سَل کېینراق تصادفن بیلیب قالدیککی، ینگه دېگنیمیز شیغیر- پیغیر هم یازرکن. حتا بیر کونی ایشگه قتّيق نانگه قۉشیب شونقه نرسه‌لر بیتیلگن قلین‌گینه دفترینی و بیر- ایکّیته ریان گزېته‌سینی کۉتریب کېلیبدی. بیر مقته‌نگیسی کېلگن دیر- ده شۉرلیک نینگ. بونی عیاللردن بیریگه ایتیبدی هم. بو گپ بیر زومده همه‌گه آشکار بۉلدی - قالدی. انه شوندن کېین ینگه‌گه یاوقره‌ش کوچه‌یدی. مشقلر تۉله دفتر اېسه بیردنیگه نېگه دیر «خاطره دفتری» نامینی آلدی.
- خاطره دفترینی کیم یازردی، بیراونی دېگن، اېریدن کۉنگلی یۉق خاتین یازه‌دی - ده، ایلنه‌ی...
- کپ - کتّه خاتین خاطره دفتری یازگونچه اوییده سیگیری آچلیکدن اۉله‌یاتگنینی اۉیله‌سه بۉلرمیدی...
- اېندی یازیب گۉر بۉلرمیدی، اوندن کۉره کېتمان چاپیشنی اۉرگنسین...
- بیر مسلِم بایدن سۉره‌ب کۉره‌یلیک - چی، ینگی کېلینچک کېچه‌سی دفتر تۉلدیریشدن باشقه بیران ایش هم قیلرمیکن...
بولر ایتیلگن گپلرنینگ مینگدن بیری اېدی - یاو چمه‌سی. اخيری بۉلمه‌دی - اویت و ناموسدن یوزی لاویللب یانه‌یاتگن آیسولوو خاتینلرنینگ اونسیز معقوللاوی و احتمالکی طلبی آستیده «خاطره دفتری» و گزېته‌لرنی توشلیک محلی امانت چَیله‌ده اۉتیرگن محلیمیز قومغان تگیگه توتنتیریق ایزله‌یاتگن آشپز آپه‌گه بېریب یوباردی...
اما ینگه نینگ جوده قیینه‌له‌یاتگنی، اېزیله‌یاتگنی چین اېدی. مېن بونی ینگه نینگ تاباره سۉلیب باره‌یاتگنیدن فهملردیم. چۉل سرطانی قویاشی ایاوسیز اېدی. آره‌دن بیر هفته اۉتر-اۉتمس آیسولوو ینگه نینگ یوز-قۉللری قاره‌ییب کېتدی، لبلری پۉرسیللب یاریلدی. بیر کونی او کیشی ایشگه قۉلیگه سوریش اوچون واسلین آلیب کېلگن اېکن، عیاللر کوله - کوله اۉلیشدی، ینگه‌نی «نازکاییم» دېب اتشدی. قیپ - قیزریب کېتگن آیسولوو ینگه واسلین ایدیشینی آتیب یوباریب قوتولدی.
قۉپاللیگیدن تشقری، مسلِم اکه ایچکیلیک دېسه اۉزینی تامدن تشله‌یدیگنلردن اېدی. او دېیرلی هر کونی کېچگه باریب قیپ - قیزیل مست بۉلیب آلر و آغزیدن بادی کیریب، شادی چیقردی. بونده‌ی پیتلری آیسولوو ینگه بدتر اېزیلر، ایش قیلیب تېزراق بو یېردن کېتیشگه، آدملرنینگ کۉزیگه کۉرینمسلیککه اورینیب قالر، اما بونده‌ی پیتلری حقارتلر خلته‌سی ینه‌ده کتّه آچیله‌دیگن مسلِم اکه اونی قۉییب یوبارمس، همه نینگ آلدیده شرمنده‌ی شرمیسار قیلگنچه سۉککنی سۉککن اېدی.
شو آره‌ده مېن شهرگه، امتحانلرنی تاپشیریشگه کېتدیم. بختیم چاپیب، انستیتوتگه کیردیم. جای تاپیش، اۉقیش تشویشلری بیلن بۉلیب قیشلاققه قَیتیب کېلالمه‌دیم.
آره‌دن بیر ییلگه یقین وقت اۉتدی. جون آیی نینگ اۉرته‌لریده آوولگه کېلدیم.
اوی تامان بوریلگنیمده کۉچه‌میز باشیده تېلېجکه‌ده آلیب کېلینگن تسیستېرنه‌ده سوو ترقه‌تیله‌یاتگنینی کۉردیم. خاتین- خلج بقیر- چقیر قیلیب چېلکلریگه سوو آلماقده اېدی.
نوبت تلشه‌یاتگنلر یانیدن اۉتیب باررکنمن، شنغیللب بیر- بیرلرینی ایاوسیز قرغه‌‌یاتگنلر آره‌سیده بیر آواز مېنگه جوده -جوده تنیش اېشیتیلدی. بی‌اختيار تۉخته‌دیم و اعتبارنی جلب قیلمسلیک اوچون اېنگه‌شیب توفلیم نینگ باغیچینی یېچیب باغله‌ی باشله‌دیم.
هه، ینگلیشیشیم ممکن اېمس اېدی - بو آیسولوو ینگه اېدی. بیراق بو سۉزلر... مېن گرنگ بۉلیب قالدیم.
- ...هه، آغزینگدن قانینگ کېلسین، نوری، آچیریتینگگه قره‌سنگ اۉلسه‌نمی؟! مېنینگ باله‌م هم اویده چیرقیره‌ب یاتیبدی - کو! اۉ، سېنینگ باله‌نگ باله، مېنیکی ایت نینگ باله‌سیمی؟.. حلی آته‌سی یاتیبدی باشینی کۉترالمه‌ی...
مېن دانگ قاتیب قالدیم و شو طرفگه قره‌دیم. پقیرلرینی، پلاستمسّه ایدیشلرینی تسیستېرنه قووریدن آقه‌یاتگن سووگه بیرینچی بۉلیب قۉییشگه اورینیب بیر- بیرلرینی سور- سور قیله‌یاتگن عیاللر تۉپی ایچیده تورگن بیر قاپ - قاره‌‌گینه، داغ باسگن مشتده‌ی یوزینی اجین تۉرله‌تگن، ساچلری تۉزیب کېتگن، اېسکی خلت کيگن جُوان بقیرماقده اېدی. درواقع، عیاللرنینگ همه‌سی بقیر- چقیر قیلیشر، اما مېن فقط شو جُوان نینگ سۉزلرینی اېشیتردیم. زېرا، بو اۉشه، بیر ییل‌گینه مقّدم گۉزه‌للیگی و معصومه‌لیگی بیلن بیزنی حیرتلرگه سالگن آیسولوو ینگه اېدی...
مېن چېکّه راققه، قوریب قالگن درخت یانیگه اۉتدیم. اخيری اوروش - جنجللر بیلن ایکّی پقیر سووینی آلگن آیسولوو ینگه دوره‌نی بیر عمللب یاریب چیقدی و اویی تامان کېته باشله‌دی. بو بوکچه‌ییب قالگن، آیاغیگه ییرتیق کلیش کيیب آلگن جُوان نخات‌که اۉشه، باله‌لر «کوموش چېچه» دېب چقیریب یورگن آیسولوو ینگه بۉلسه؟..
اویگه قنده‌ی یېتیب بارگنیمنی بیلمه‌یمن. نخات، نخات تیریکچیلیک، بیر بورده نان تشویشلری شونده‌ی سولوو جُواننی بیر ییل ایچیده کمپیرگه ایلنتیرگن بۉلسه. قنی مېن کۉرگن آیسولوو ینگه نینگ سولوولیگی، اباسی؟ قنی مېن آیسولوو ینگه نینگ کۉزلریده کۉرگن اۉت؟ بوگون، ایکّی پقیر شۉر سوو اوچون جانینی جببارگه بېریب تلشه‌یاتگن، شو سوونی آلگنی اوچون اۉزینی بختیار سېزه‌یاتگن آیسولوو ینگه‌نی کیم، کیملر بو کۉیگه سالدی... نخات، نخات اېندی بیر انسان نینگ عمری شو بیلن اۉتیب کېسه...
شو آقشام اوخله‌ی آلمه‌دیم...
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: