منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
آبجی خانیم (حکایه)
آبجی خانیم
حکایه
یازووچی: صادق هدایت
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
آبجی خانیم ماهرخ نینگ آپه‌سی اېدی. اما، بیر کۉریشده تنیمه‌گن - بیلمه‌گن آدم بونگه استی ایشانمسدی. اولر عموماً بیر- بیریگه اۉخشه‌مسدی. آبجی خانیم آزغین، اوزون بۉیلی، بوغدای رنگ، قاره ساچ قیز بۉلسه - ده، کۉریمسیزلیگی باعث اونچه‌لیک اعتبارنی تارتمسدی. ماهرخ پست بۉیلی، آق یوزلی، قۉنغیرساچ، کولگنیده لبلری یانیده کولگیچلر اۉینر، ستاره‌سی ایسّیق قیز اېدی. اولرنینگ فعلی اطواری هم فرقلی اېدی. مثلاً آبجی خانیم آدم‌آوی، اوروشقاق، ارزچی بۉلیب، بعضیده حتا آنه‌سی بیلن هم غیجیللشیب قالر، هفته‌لب گپلشمه‌ی یورردی. ماهرخ اېسه، اۉته خوش‌نما، آدم‌آخون، کیریشیملی اېدی. قۉشنی خاتین - حسن نینگ بوویسی هم اونی بې‌چیز «شیرین قیز» دېب اتَمه‌سدی - ده!
آته - آنه‌سی هم ماهرخنی آپه‌سیدن آرتیقراق کۉریشر، سوییب اېرکه‌لشر، آبجی خانیم اېسه، اۉزی نینگ تېرس فعلی، بدخُلقلیگی طفیلی نقول دککی اېشیته‌وېریب دیده‌سی قاتیب کېتگندی. آنه‌سی گرچه آبجی خانیمنی سیرتدن یامان کۉرگندېک تویولسه - ده، اصلیده اونینگ کېله‌جک طالعی آنه‌یزارنی تېز- تېز تشویشگه سالر، یقینلری، حق-همسایه‌لری آلدیده درد-حسرت هم قیلیب قالردی:
- شو قیزیم نینگ هم بختی آچیلیب کېترمیکین؟ آته‌سی نینگ مال - دولتی بۉلمه‌گنیگه یره‌شه، اۉزی‌يم آچیق چهره، عقللی-هوشلی، چیرایلی بۉلسه میلی اېدی. اېرگه تېگمسدن قاپ کېتمسمیکین دېب قۉرقه‌من!
بونده‌ی گپ-گذران کۉپینچه آبجی خانیم نینگ یانیده ایتیلگنی اوچون او باله‌لیگیدن تورموش قوریش حقیده اۉیله‌مه‌ی قالگن، اېرگه تېگیشدن امیدینی اوزگندی. بلاغت یاشیگه یېتگچ، بوتون وقتینی نماز- نیاز بیلن اۉتکزه‌دیگن بۉلدی.
چیندن هم قیز الّه‌قچان بۉییگه یېتیب قالگن اېسه - ده، بیراو اولرنینگ اېشیگینی قاقیب کېلمه‌دی. بیر گل اونی قۉشنیلری، نجّار کَل حسین گه بېرماقچی بۉلیشگندی. اما حسین «باشیم کَل و کۉنگلیم نازک» دېیدیگنلردن اېدی - آبجی خانیمگه اویلنیشنی ایسته‌مه‌دی.
آبجی خانیم اېسه قه‌ېرگه بارمسین شو حقده گپ آچیلگودېک بۉلسه:
- اۉزی آرقه‌مدن یه‌لینیب، ساوچی قۉیگندی، تېگمه‌دیم، کېلیب کېلیب اۉشه کَلگه تېگه‌منمی؟ خدا کۉترسین اېر ذاتینی! حاضرگی اېرلرنینگ تورگن بیتگنی غلوه! اراق خۉر، جنجلکش... مینگ مرته اېرسیز اۉتگنیم افضل، - دېب جر ساله‌دیگن بۉلدی.
اما دلیده باشقه گپ: حسیننی باله‌لیگیدن یاقتیرر، اگر آله‌من دېسه، جان - جان دېب تېککن بۉلردی. اما او اۉزی نینگ تشقی کۉرینیشی بیلن اېر ذاتی نینگ دقّتینی تارته آلمه‌سلیگیگه ایچ - ایچیدن امین بۉلگنی اوچون دنیا لذتلریدن اۉزینی بې‌نصیب بیلر، فقطگینه آخرت نعمتلریدن بې‌بهره قالمسلیک اوچون عبادتگه رجوع قۉیگندی. بو دنیا اۉتکینچی، اونینگ هایو هوسلری هم بېهوده. عمرنی اۉیین-کولگی، آرزو هوس بیلن اۉتکزگنلر ینگلیشه‌دیلر. هلی شونده‌ی وقت کېله‌دیکی، برچه چیرایلی آدملر، جمله‌دن، سینگلیسی ماهرخ هم اونگه چین دلدن هوس قیلیب قاله‌دی.
محرّم و سفر آیلری کېلسه، آبجی خانیم اۉزینی قۉیرگه جای تاپالمه‌ی قالردی. بو آیلرده قۉنِ - قۉشنیلر، قوم - قرینداشلر تورلی دیني مراسملر، قصه‌خانلیک کېچه‌لری اۉتکزیشر، اونده البته آبجی خانیم فعال اشتراک اېتر، گۉینده‌لیک، ییغی - سیغی بابیده هم اونگه تېنگ کېله‌دیگنی تاپیلمه‌سدی. اَیریم قصه‌لرنی راويلردن هم یخشیراق بیلر، مبادا اولر اده‌شیب قالیشسه، اۉزی توزه‌تیش کیریتردی. دیني مسأله‌لرده تنیش - بیلیشلر هر دایم آبجی خانیم نینگ یانیگه کېلیب، اوندن مصلحت سۉره‌شردی.
اویده هم صبح صادقده همه‌دن اوّل اویغانر، طهارت آلیب، سینگلیسینی تورتیب اویغاتر، او بې‌چاره هم ازبرای آپه‌سیدن قۉرققنیدن مودراق کۉزلرینی اشقه‌له‌گنچه طهارتخانه‌گه یوگورردی. آبجی خانیم همیشه اِیمان حلاوتینی حس اېتر، یره‌تگن نینگ مرحمتیگه نایل بۉلیشیگه ذرّه‌چه شبهه قیلمس، شو تقوادارلیگی و خداجۉیلیگی باعث، البته، جنتگه کیره‌جگیگه ایشانردی.
کېین اوی ایشلرینی بیتیریب، ینه عبادتگه شۉنغیر، قۉلیدن اېسکی، اوزون قاره تسبح توشمس، تینیمسیز تیلی دعا و صلواتدن بۉشه‌مس، اونینگ بیردن - بیر ایسته‌گی کربلا (عراقده‌گی دشت نامی - ترج) زیارتیگه باریش، حضرتی امامی حسین نینگ شهید قانی تۉکیلگن جایلرنی طواف قیلیش اېدی.
سینگلیسی ماهرخ بیرآز اۉیین‌قراق اېدی. بولر حقیده او قدَر کۉپ اۉیلب هم اۉتیرمس، قچان قره‌سه، خندان - خوشخان الّه‌قنده‌ی قۉشیقلرنی خیرگاهی قیلیب یورر، اۉز نوبتیده اوی یوموشلرینی صدقِ دلدن ادا اېتردی. یاشی ۱۵ گه یېتگنیده، شهرگه اۉزیگه تۉق بیر خاندانگه خدمتچی بۉلیب یاللندی. آپه‌سی آبجی خانیم ۲۳ گه قدم قۉیگن بۉلسه - ده، اویدن تشقری چیقمس، سینگلیسی کېتگنیگه بیر یریم ییل بۉلگن اېسه - ده، بیرار مرته اونینگ آرتیدن یۉقلب بارمه‌گن اېدی.
ماهرخ نینگ اۉزی هر آیده بیر مرته آته - آنه‌سی، یقینلرینی کۉریش اوچون اویگه کېلر، بونده‌ی پیتده آبجی خانیم نېگه دیر سینگلیسی بیلن کۉریشیشنی ایسته‌مس، عبادت بهانه ساعتلب اۉز خانه‌سیگه بیقینیب آلر، بارديو بیر دوره‌ده اۉتیریب قالیشسه، هر خیل کنایه‌لی گپلر بیلن سینگلیسینی نشانگه آلر، هر خیل گپلر بیلن اونی قۉرقیتیشگه توشردی:
-هر خیل آچیق - ساچیق عیاللر طفیلی خیر-برکه هم یۉقالیب باریپتی. یوزینی آچیب یورگن عیاللرنی او دنیاده دۉزخده کویدیریشه‌دی، ساچلریدن آسیب قۉییشه‌دی. جهنمده گناهکارلر اوچون تاغدېک - تاغدېک کېله‌دیگن آلاولر یانیب توره‌دی. شونقه ایلانلر بارکی، هر بیری اجده‌هاگه اۉخشه‌یدی. شو نینگ اوچون دنیاوي هوسلردن کېچیش کېره‌ک!..
ماهرخ آپه‌سی نینگ اونگه نسبتاً غیورلیگینی سېزسه - ده، هېچ نرسه دېمس، دَمینی ایچیگه یوتیب یوره‌وېرردی.کونلرنینگ بیریده ماهرخ کېچکی پیتگه اویگه کېلدی، آنه‌سی بیلن انچه گپلشیب اۉتیردی - ده، ینه شهرگه قَیتیب کېتدی. آبجی خانیم اېشیک آرتیدن توریب اولرنینگ صحبتیگه قولاق توتدی. اما اولر شو قدَر پست آوازده گپیریشردیکی، هېچ نرسه‌نی اېشیتیش نینگ علاجی بۉلمه‌دی.
اېرته‌سی کونی اېرته‌لب، اولرنینگ اوییگه بیر عیال کېلدی. معلوم بۉلیشیچه، ماهرخ آق‌ساچلیک قیله‌دیگن خاندان نینگ عباس اسملی ینه بیر خدمتچیسی بار اېکن. قیز بیلن ییگیت بیر- بیریگه کۉنگیل قۉییشیبدی. هلیگی عیال - عباس نینگ بوویسی ساوچی بۉلیب کېلگن اېکن. اۉزی بیلن بیر یۉله ۲۰ تومن سوت پولی، اۉتّیز تومن مَهر پولی، قند- قروس، لتّه - پوتّه، ساوغه - سلام هم کۉتریب کېلیبدی.
قیزنینگ آنه‌سی هم، آته هم اوزاق اۉیلب اۉتیرمسدن، ساوچیگه آق اۉره‌ب جۉنه‌تیشدی. تېنگی چیقیبدیمی، تېکین بېریش کېره‌ک. تقدیری قۉشیلگن بۉلسه بس، قۉشه قریشسین! آته نینگ هم آنه نینگ هم نیتی شو! خلص، کېینگی هفته‌ده تۉی کونی بېلگیلندی.
همه خورسند اېدی. فقط آبجی خانیم نینگ رنگی بۉزه‌ریب، دَمی ایچیگه توشیب کېتدی. نمازینی بهانه قیلیب ینه اۉزی نینگ چارخری، بېش اېشیکلی خانه‌سیگه قملیب آلدی. کیچکینه آینه‌سینی آلیب، اۉز عکسیگه باقدی. نظریده بوگون هر کونگیدن - ده قرته‌ییب قالگندېک کۉریندی. راست، چیندن هم انچه اۉزینی آلدیریب قۉییبدی. یوزلریده‌گی اجینلر هم کۉپه‌ییبدی. حتا، زلفلری آره‌سیده بیر تاله آق ساچ تاپدی. ایکّی برماغی بیلن چیرت اوزیب، آپّاق تاله‌نی خیره چیراق یاروغیده تماشا قیلدی. یولینگن تاله اۉرنی سیمیللب اچیشه‌یاتگنینی هم سېزمه‌دی.
شو طریقه کونلر اۉتیب بارردی. بو آره‌ده بو خاندان اهلی تۉی اوچون ضرور نرسه‌لر، زېب - زينتلر، اوی انجاملری، ینگی کییم-کېچکلرو اوپه - اېلیک خرید قیلیش اوچون نېچه بار بازارگه قتنه‌دی. آنه‌سی اوییده قۉلگه ایلینگولیک نیمه بۉلسه، همه‌سینی ماهرخ نینگ سېپیگه سالدی. حتا، بیر پیتلر کتّه قیزیگه بېریشگه کۉزی قییمه‌گن شاهی جای نمازنی هم ماهرخ نینگ سېپیگه اته‌دی.
آبجی خانیم نینگ ایچیگه چیراق یاقسه یاریمس، تمامیله عزلتگه چېکینگن، چارخری خانه‌سیدن تشقری چیقمه‌ی اۉتیرر، اویده نیمه‌لر رۉی بېره‌یاتگنی بیلن تمامیله ایشی یۉقدېک کۉرینر، اما، هر بیر ایشنی ضمناً کوزه‌تیب بارردی. ایکّی کوند‌ن بېری اېسه، باش آغریغی بهانه ا‌ۉرین - کۉرپه قیلیب یاتیب آلدی. آنه‌سی بو مدت ایچیده نېچه مرته آبجی خانیم نینگ یانیگه کیریب، کینه یو گذر قیلیب چیقدی:
- باغی کۉکرمه‌یدی. همه‌سی پېشانه‌دن. خدا کیمنی چیرایلی کیمنی خنک قیلیب یره‌ته‌دی، بیراوگه بختنی روا کۉره‌دی، بیراوگه یۉق. اېندی شونگه ماتم توتیب اۉتیریش کېره‌کمی؟ اوی تۉله ایش. لااقل سوو تشیب کېلسنگ بۉلردی غیروه‌ییب یاتمسدن! کسلمند حالیمده مېن نیمه‌گه هم اولگورردیم؟
آبجی خانیم بیر نېچه کوند‌ن بېری ایچیده تۉپلنیب کېله‌یاتگن زقّومنی آنه‌سیگه تۉکیب ساچدی:
- مېنی تینچ قۉیینگ، آیی! انه، تۉی بۉله‌دیگن قیزینگیز، ایشنی هم اۉشه قیلسین! کویاونی هم اۉزی کۉچه‌دن تاپگن. همه نینگ آغزیده دوو - دوو گپ. کویاوینگیز ماهرخنی بوزیب قۉیگنمیش. قیزینگیزنینگ قارنیده ایکّی آیلیک باله‌سی بار. قارنی دۉپپه‌ییب‌گینه قالگنینی کۉرمه‌دینگیزمی؟ مېنینگ بونقه شرمنده سینگلیم یۉق!
آنه‌سی آبجی خانیم نینگ یوزیگه بیر ترسه‌کی توشیردی:
-آغزینگنی یوم، بې‌حیا! بیراو اېشیتسه نیمه دېیدی؟ اویلمه‌یسنمی، توغیشگن سینگلینگگه تهمت قیلیشگه؟ اۉزینگ ایتردینگ - کو بیراوگه تهمت قیلیش آغیر گناه، قیامتده جوابی قتّيق بۉله‌دی دېب؟ هلی ایچینگ شونچه‌لیک قاره‌می؟ یخشی‌یم چیرایللیککینه اېمسسن، بۉلمه‌سه بیلمه‌دیم، وعظ - نصیحت، معرکه مراسم بهانه، اۉزینگ هم نیمه نامعقولچیلیکلر قیلیب یورگن بۉلرینگ. تیلینگ باشقه‌یو، دلینگ باشقه سېن غلچه نینگ!
شو- شو آنه - باله آره‌سیدن ینه گپ قاچدی. بې‌چاره ماهرخ بونینگ باعثینی بیلالمه‌ی حیران.
نهایت تۉی کونی هم یېتیب کېلدی. حویلی اوزاق - یقین قرینداشلرگه، قۉنِ – قۉشنی یو تنیش بیلیشلرگه تۉلیب کېتدی. همه یسن - توسن قیلیب، بۉیه‌نیب بېزه‌نیب آلگن. قۉشنی عیال، حسن نینگ بوویسی اېسه، اېسکی چیلدیرمه‌سینی هم کۉتریب چیقیب، اۉرته‌ده مقام قیله‌یاتیبدی.
بی زر کېلدیک، ینه کېلدیک، کویاو نینگ اوییدن کېلدیک،
همه آی و، همه کوندېک شاه و سلطان بۉلیب کېلدیک.
مبارک، تۉی مبارک، ایکّی یاشگه بخت یار اۉلغه‌ی.
بی زر کېلدیک، ینه کېلدیک کېلین نینگ اوییدن کېلدیک.
همه کۉر و، همه شلدېک، یقاو‌یران بۉلیب کېلدیک.
مبارک، تۉی مبارک، هر ایکاوی بختیار اۉلغه‌ی...
باله‌لر هم آیاق آستیده اۉره‌لشگنی اۉره‌لشگن. آشپز - او کیوانیلر پیشیر- کویدیر بیلن آواره. قصاب حویلی اۉرته‌سیده بۉغیزلنگن قۉی نینگ تېریسینی شیلیشگه کیریشگن. کیمدیر اۉتین یارگن، کیمدیر سماوار قَینه‌تگن، کیمدیر اۉچاققه اۉت قله‌گن... ماهرخ خانیم دوگانه‌لری دوره‌سیده کویاونینگ یۉلیگه انتظار بۉلیب اۉتیریبدی. آته‌سی بۉلسه، بیر چېکّه‌ده تۉی خرجتلرینی حسابلب خونابی چیقه‌دی. یاش - یلنگلر یوگوریب - اېلیب تۉی دسترخوانینی بېزه‌شگه توشگن. کېلین نینگ آنه‌سی شنغیلله‌گنچه، او یاقدن - بو یاققه هلپیللب یوگوره‌دی. فقط، بو شاوقین - سوران ایچیده آبجی خانیم نینگ آوازی اېشیتیلمه‌یدی. اېرته‌لبدن بېری کۉرینمه‌یدی، قه‌ېرده اېکنلیگینی هېچ کیم بیلمه‌یدی هم. بعضیلر ینه وعظ خانلیککه کېتگن دیر، دېگن تخمینده.
کېچ توشیب نکاح اۉقیلگچ، همه اوی - اوییگه ترقه‌لدی. حویلیده قۉشنی حسن نینگ بوویسی، ینه بیر-ایکّی خاتین - خلج قالدی. آبجی خانیم نینگ بېش اېشیکلی حجره‌سی بوگونچه ینگی کېلین - کویاو اوچون گۉشنگه وظیفه‌سینی اۉته‌ماقده اېدی. آبجی خانیم سیس سیز قدملر بیلن دهلیزگه کیریب، دېرَزه پرده‌سی آشه ایچکریگه رزم سالدی. سینگلیسی کېلینلیک لباسیده یل-یل یانر، بیر حُسنیگه اۉن حُسن قۉشیلگن اېدی. اونینگ یانیده اېسه ییگیرمه یَشر کویاوباله قیپ - قیزریب اۉتیرر، بیر قۉلی بیلن کېلین نینگ بۉینیدن قوچیب آلگندی. شو چاق ماهرخ اۉگیریلیب، دېرَزه آرتیده تورگن آپه‌سینی کۉردی. خودّی اته‌یین قیلگندېک، اېری نینگ قولاغیگه نیمه‌دیر دېب پیچیرله‌دی. ایکّاوی نینگ جرنگدار کولگیسی آبجی خانیم نینگ قولاغیگه قۉرغاشیندېک قوییلدی. منه، اولر بیر- بیریگه بۉسه‌لر تقدیم اېته‌یاتیر.
حویلی طرفدن اېسه، حسن نینگ بوویسی هه دېب بیرته قۉشیقنی کویله‌یپتی:
"مبارک تۉی، مبارک..."
آبجی خانیم ایچیدن نیمه‌دیر اوزیلگنینی حس قیلدی. الّه‌نیمه‌لرنی غۉلدیره‌ب تشقری چیقدی. خانه‌سی نینگ دېواریگه ایلینگن قالینده نقش اېتیلگن رنگ - برنگ گُللرنی سنه‌یاتگندېک اولرگه حسسیز تېرمیلیب قالدی. اۉتگن قَیتگن اۉز ایشی بیلن بۉلیب اونگه اعتبار هم قیلمه‌دی. بیر پیت آبجی خانیم آنه‌سی نینگ طعنه‌لی آوازینی اېشیتدی.
-طعام - آوقت یېدینگمی؟ بوگونی بیلن کۉرینمه‌دینگ؟ قنه‌قه آپه‌سن؟ آدم سینگلیسی نینگ تۉییده هم شونقه یوره‌دیمی؟ اۉره‌لیب آلگن چادره‌نگنی یېچسنگچی؟ عقللی باریب سینگلینگنی پېشانه‌سیدن اۉپیب تبریکله‌مه‌دینگ! اېرته‌گه اېرته‌لب کېته‌دی، کېین آیده ییلده بیر کۉریشه‌سیزلرمی، یۉقمی خدا بیله‌دی. خیر- خۉشلشیب قال! همه سۉره‌یپتی، کېلین نینگ آپه‌سی قنی دېب! کېل، سېنم بیرار آغیز بیر نیمه دېسنگ - چی؟
-آیی، مېن طعاملنیب آلدیم، - آبجی خانیم نینگ ایتگن گپی شو بۉلدی.
یریم تون، همه شیرین اویقوده. شو پیت نیمه‌دیر تره‌قلب کېتدی، سووگه نیمه نینگ دیر شلاپلب توشگنی اېشیتیلدی. اویده‌گیلر سراسیمه ایچیده اویغانیشدی. باله - بقره کېچه‌سی شماله‌گنی چیققنی حولیگه توشگن بۉلسه، حوضگه توشیب کېتدیمیکین، دېگن اۉیده، اپیل - تپیل چیراقنی یاقیشدی. بیرار غیری عادي نرسه‌نی کۉریشمه‌دی. همه ینه اوخله‌گنی کېته‌یاتگنیده، حسن نینگ بوویسی دریچه یانیده آبجی خانیم نینگ بیر پای کاووشینی کۉریب قالدی. ینه چیراقنی یاقیب، حوضگه قره‌شدی. سوو یوزیده قه‌لقیب تورگن آبجی خانیم نینگ جسدینی کۉریب همه دهشتدن دانگ قاتدی. قیزنینگ قاپ - قاره ساچلری خودّی سناقسیز ایلانلر سینگری سوو یوزیده تۉلغه‌نیب یاتر، یشیل کویله‌گی اېگنیگه چیپّه یاپیشیب قالگن، یوزلریده اېسه، شو چاققه قدَر کۉریلمه‌گن نوراني بیر تبسم پارلب تورردی.
او خنکلیک و گۉزللیک، تۉی و عزا، ییغی و کولگو، غم و قووانچ تۉله بو عالمنی ترک اېتگندی... کیم بیلسین، بلکه اۉزی آرزو قیلگن جنتگه کېتگن دیر؟...
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: