منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
دانا قیز بیلن بای (اېرتک)
دانا قیز بیلن بای
اېرتک
تیارلاوچی: محمد حسن تۉلقین
بیر بار اېکن، بیر یۉق اېکن، اۉتگن زمانده بیر چال بیلن اۉن ایکّی یاشلیک قیزی یالغیز یَشر اېکن. اولرنینگ بساطیده بیرته تویه، بیرته آت و بیرته اېشک بار اېکن.
چال اۉرماندن اۉتین تېریب کېلیب، اولرنی ساتیب تیریکچیلیک قیلر اېکن. قیز اېسه اوی ایشی بیلن بند بۉلر اېکن. چال عادتده‌گیدېک، تویه‌گه اۉتین یوکلب بازارگه باریبدی. اونینگ یانیگه سېمیز بیر بای کېلیب:
- اوتیننی نېچه پولدن ساتیه‌پسیز؟- دېب سۉره‌بدی. چال:
- اوچ تنگه‌دن، - جواب بېریبدی. بای:
- سېنگه اۉن تنگه بېره‌من، شرطیم شوکی، اۉتیننی اویگه آلیب باریب بېره‌سن، - دېبدی.
چال بېحد خورسند بۉلیب، بای نینگ اوییگچه آلیب باریب بېریشگه راضی بۉلیبدی. چال باینیکیگه بارگچ، اۉتیننی اَغدریب، پولنی آلیب، اېندی کېتماقچی بۉلیب تورگن اېکن، بای:
- تویه‌نی هم باغله! - دېب بقیریبدی. چال حیران بۉلیب:
- تویه مېنیکی-کو، - دېسه، بای:
- مېن اۉتیننی تویه بیلن بیرگه ساتیب آلگنمن، بۉلمه‌سه، سېن احماققه اۉن تنگه بېررمیدیم، - دېب اۉده‌غیلبدی.
شوندن کېین اولر تارتیشیب قالیبدیلر، ایش قاضیگچه باریبدی. قاضی:
- سېن اۉتیننی باریچه ساتدینگمی؟ - دېب سۉره‌بدی. چال:
- هه، - دېب جواب بېریبدی.
- اونده‌ی بۉلسه، تویه هم باینیکی. اۉتیننی شو توریشیچه ساتیش کېره‌ک اېمس اېدی، - دېبدی قاضی.
- اخیر، تویه نینگ اۉزی اوچ یوز تنگه توره‌دی-کو! - دېب قاله‌وېریبدی چال.
شونده‌ی قیلیب چال ناعلاج تویه‌نی باینیکیده قالدیریب کېلیبدی.
باشقه کونی چال اۉتینلرنی آتیگه یوکلب، بازارگه آلیب چیقیبدی. ینه اۉشه بای کېلیب، اۉتین نینگ نرخینی سۉره‌بدی. چال، «اوچ تنگه» دېب ایتسه، بای «شونده‌یلیگیچه اویگه آلیب باریب بېرسنگ، اۉن تنگه بېره‌من»، دېبدی. اۉتگن واقعه یادیدن چیقیب کېتگن چال، ینه راضی بۉلیبدی.
باینیکیگه بارگچ، بای، «مېن آتی بیلن بها قیلگنمن» دېب توریب آلیبدی. چال آتنی هم تشلب کېتیشگه مجبور بۉلیبدی. چال خفه بۉلیب اۉز اوییگه قَیتیبدی و بۉلگن واقعه‌لرنی قیزیگه ایتیب بېریبدی.
کېینگی کونی چال اېشککه اۉتین یوکلب بازارگه کېته‌یاتسه، قیزی تۉخته‌تیبدی و:
- آته، مېنگه رخصت بېرسنگیز. اۉتینلرنی مېن آلیب باریب ساتسم، - دېبدی.
چال راضی بۉلیبدی. قیز آته‌سینی اویده قالدیریب، بازار تامان یۉل آلیبدی. ینه اۉشه سېمیز بای کېلیب، اۉتینلرگه خریدار بۉلیبدی. قیز اۉتینلرنینگ بهاسینی «اوچ تنگه» دېسه، بای ینه «شو توریشیده اویگه اېلتیب بېرسنگ، اۉن تنگه بېره‌من» دېبدی.
قیز کۉنمه‌بدی. «فقط اۉتین حقینی بېرسنگیز بۉله‌دی»، دېب توریب آلیبدی.
قیز اۉتینلرنی تۉکیبدی و اونینگ حقینی سۉره‌بدی. بای قیزگه پولنی بېره‌یاتگنیده، قیز اونینگ قۉلینی هم پول بیلن اوشلب آلیبدی و «بیز وعده‌نی شونده‌ی قیلگنمیز» دېب قۉییب یوبارمبدی. جنجل، اور - سور باشلنیبدی، هېچ کیم اولرنینگ تارتیشووینی اجره‌ته آلمه‌بدی. قاضیگه هم باریشیبدی. لېکن قیز اۉز ایتگنیده توریب آلیبدی. آخری قیز بایگه:
- اېلّیک طلا تنگه بېرسنگیز قوتوله‌سیز، آزادسیز، - دېبدی.
بای راضی بۉلیب، قیزگه اېلّیک تنگه بېریبدی. لېکن بو بایگه جوده الم قیلیبدی و تورلی یۉللرنی اختره باشلبدی. اۉیلب - اۉیلب قیزگه، کیم‌که یالغاننی دۉندیریب ایشلتسه، اېلّیک طلادن گرو اۉینشنی تکلیف قیلیبدی. قیز راضی بۉلیبدی. آلدین بای باشلبدی یالغان گپیریشنی:
- بیر وقتلر مېن بوغدای اېککن اېدیم، شونده‌ی سېرحاصل بۉلدیکی، تویه، آت، اېشکلر بوغدای پایَسیگه کیریشسه، کۉرینمه‌ی قالر اېدی. او یېرگه کیرگن حیوانلر قَیتیب چیقمس اېدی. بیر کونی بوغداینی یه‌نچیب، خاتینگه نان قیلدیردیم. ناننی سیندیریب، اېندی تیشله‌گن اېدیم. «بې – اې – اې » دېگن اېچکی آوازی اېشیتیلیب، بیرن - کېیتن سېمیز، کتّه اېچکیلر توشه باشله‌دیلر. کېتیدن تویه، آتلر هم چیقیب کېله‌وېردیلر.
قیز:
- هه، دنیاده بونقه واقعه‌لر کۉپ اوچره‌ب توره‌دی، - دېبدی و او هم اۉز حکایه‌سینی باشلبدی:
- بیر کونی قیشلاغیمیزنینگ اۉرته‌سیگه بیر دانه پخته نینگ چیگیتینی اېکدیم. پخته یېتیلیب، آچیلگنیده بېش یوز خاتیننی چقیریب تېردیردیم. تېریلگن پخته‌نی ساتدیم. اونینگ پولیگه قیرقته تویه ساتیب آلیب، اولرنی یخشیلب بېزه‌دیم. ایکّی اکه‌م بیلن بخاراگه جۉنه‌تدیم.
اوچ ییل اولردن هېچ قنده‌ی خبر بۉلمه‌دی. یقینده اولر نینگ اۉلدیریلگنلیکلرینی اېشیتدیم. سیزنینگ اوستینگیزده‌گی تۉن - مېنینگ کتّه اکه‌م نینگ تۉنی. او بو تۉنینی بخاراگه کيیب کېتگن اېدی. دېمک، سیز مېنینگ اکه‌لریمنی اۉلدیرگن اېکنسیز، اولر نینگ تویه‌لرینی اېسه اۉزلشتیرگنسیز!
سېمیز بای اۉیلنیب، تنگ حالتگه توشیب قالیبدی. اگر قیزنینگ بو حکایه‌سی بۉییچه عیبلنسه، او - جنایتچی، آدم اۉلدیرگن بۉلیب چیقه‌دی. اگر بو گپلرنی ناتۉغری، یالغان دېسه، گروگه بناءً، اېلّیک طلا تنگه بېریشی کېره‌ک بۉله‌دی. بای اۉیلب-اۉیلب، آخری قیزگه اېلّیک طلا تنگه‌نی بېریبدی. بای قیزگه قره‌ب:
- بوتون حیاتیم دوامیده بیرینچی مرته بونده‌ی قۉلگه توشیشیم، - دېبدی و قیزگه تویه بیلن آتنی هم قَیتریب بېریبدی.
قیز خورسند بۉلیب، تویه، آت و اېشکلرنی یېته‌کلب، پوللرنی تویه‌گه آرتیب، اۉز اوییگه قَیتیب کېلیبدی.
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: