اولوغ نوایي تېموري‌زاده‌لرگه دایما یۉل کۉرسـَتووچیلیک قیلیب، اولرنی عدالت اۉرنـَتیشگه یۉلچی یولدوز وظیفه‌سینی اۉته‌گن؛ اولرنی قوریلیش و آبادانچیلیککه تشیوق قیلگن. اېل-یورتگه خذمتده بۉلیش، علم-فن، ادبیّات و صنعتنی حمایه قیلیش و رواجلنتیریشگه اوندهب کېلگنی بار حقیقت. نوایي «فرهاد و شیرین» داستانی‌نینگ 53- بابینی حسین بایقرانینگ کیچیک اۉغلی شاه غریب میرزاگه بغیشله‌یدی. و مذکور باب منه بونده‌ی باشلـَنه‌دی:

«سلطنت شجره‌سی‌نینگ ثمره‌سی و خلافت باغی‌نینگ شجره‌سی، هدایت اَوجیده منزل اېتگن، تملّق‌نینگ نهایتیغه یېتگن، ریا قصری بنیادین قۉنقرغان، بلاغت اَیوانیده آت چیقرغان، یعنی سلطان‌زاده‌ی عالم ابو الفوارس شاه غریب بهادر خلده دولتةُ مدحیده بیر نېچه سۉز سورمک و نصحت‌آمیز نکته‌لر عرضغه تېگورمک، امید اول کیم بو شهوار دُرلرنی توفراغدین آلغه‌ی و اداسیده قولاغ سالغه‌ی، بلکه اول گرانمایه گوهرلرنی قولاققه سالغه‌ی (« خمسه» فرهاد وشیرین. 53-باب. 329-332 بېتلر)».

شاه غریب غریبي تۉغریسیده سۉز

شاه غریب میرزا (15- عصرنینگ ایکّینچی یریمی، هرات) سلطان حسین بایقرانینگ خدیجه آغا غنچه‌چی اسملی خاتینیدن دنیاگه کېلگن ایکّینچی اۉغلی حسابلنه‌دی. او غریبي تخلّص قیلر، استعدادلی شاعر بۉلیب، اۉزبېک و فارس تیللریده گۉزه‌ل شعرلر یازیب ایجاد اېتگن سیمادیر. جسمیده نقصانی (بوکری) بۉلگن؛ یخشی‌گینه، معنادار شعرلر یازیب، گۉزه‌ل نطق صاحبی صفتیده اېل آره‌سیده اعتراف اېتیلگن. شعرلری‌نینگ حجمی 1210 مصرعگه یېته‌دی. اشعاریده نوایي و جامي‌نینگ تأثرینی سېزیش ممکن. غریبي سۉز تنلش، بدیعي صنعتلردن اوسته‌لیک بیلن فایده‌لـَنیشده جوده ماهر بۉلگن. شعرلریده خلق‌نینگ، خصوصاً، هرات اهالیسی‌نینگ عرف-عادتلری، عنعنه‌لری، توشونچه‌لری، کیینیشلری، تورموش طرزی، حتا مشغولات، اۉیین-کولگیلریگچه عکس اېتدیریلگن. حسین بایقرا بیران یاققه کېتیب قالگودېک بۉلسه حکمدارلیکنی شاه غریب میزاگه تاپشیرگن. شاعر و ادیب غریب اېرته حیاتدن کۉز یومگن، اوندن بیران بیر فرزند قالمه‌گن. 

       نوایي‌نینگ دقّت-اعتباری شهزاده شاه غریب میرزاگه باشقه‌چه بۉلگن. «مجالس النفایس»نینگ یېتتینچی مجلسیده اونگه بغیشلب بیر مقاله بېره‌دی. غریبي‌نینگ وفاتی مناسبتی بیلن اونگه اَتب 5 بندلی (60 مصرع) بیر مرثیه هم یازگن. علیشېر نوایي شاه غریب میرزانی، اۉتکیر ذهنلی، آنگی یوکسک، جاذبه‌دار و باشقه جوده گۉزه‌ل صفتلرگه اېگه، دېیه تعریفله‌یدی. حدّدن تشقری غریب (عجایب، نادر، کمتر، فقیر احوال) بۉلیشی بیلن بیرگه، چېچکدن  شهزاده‌گه اَیلنگن انسان اېدی دېدی نوایي:

غـریب اۉلغه‌ی نهایتدین زیاده،

بو ینگلیغ گـُل کیم اۉلغه‌ی شهزاده.

       شهزاده غریبي حسنلی و یاقیمتای کیشی بۉلگنی «فرهاد و شیرین» داستانی‌نینگ 53 بابیده قید قیلینه‌دی. غریبي خُلقی خوش، سۉزگه چېچن کبی بیر نېچه خصلت و چیرایلی فضیلتلر صاحبی بۉلگن که، اولرنی نوایي منه بونداق تصویرله‌دی:

قـَیو (قـَسی) شهزاده اول کانِ ملاحت، 
تکلّــم وقتـی دریایِ فصاحت.

فصاحت بابیده شه‌غه قریب اول،
باری شه‌لر فصحی شه غریب اول.

زهي نطقونگ تکلّم وقتی جان‌بخش، 
مسیحا ینگلیغ انفاسینگ روان بخش.

نې معنی بۉلسه دقتدین نهانینگ، 
حل اَیلب آنی طبعِ خورده‌دانینگ.

کیچیک یاشده قیلیب طبعینگ شماره، 
خرد پیرینی طفلِ شیرخواره.

سېنینگ ذاتینگغه‌دور بو سۉز فروغی،
کیچیک یاشدین اولوغللرنینگ اولوغی.

       یۉقاریده‌گی بـَیتلرده تصویرلنگنی‌دېک، شاه غریب میرزا اۉتکیر ذهن اېگه‌سی، عقللی و نطقی تأثرچن ییگیت بۉلگن. جسمیده‌گی نقصانلر اونینگ مقامیگه تأثر اېتمه‌گن. شاه غریب میرزانی ایکّی تیللی شاعر بۉلگن دېدیک. شو اۉرینده نوایي‌نینگ آلقیشگه سزاوار بۉلگن غریبي‌نینگ فارس تیلیده‌گی گۉزه‌ل غزللریدن بیرینی اۉقیشینگیزگه حواله قیله‌میز:

دوستان! هر گه، گذر سوی مزارِ من کنید،
جای تکبیرم دعای جانِ یارِ من کنید. 

تن چو خواهد خاک گشتن، کاشکی پیش از این،
پایمالِ توسنِ چابک سوارِ من کنید.

گر ندانید، آنچه با فرهاد و مجنون، عشق کرد،
حال ایشان را قیاس از روزگار من کنید.

چون بجامِ باده، لعلِ روح‌بخش او رسید،
لای او را مرهمِ جان فگار من کنید. 

من از او رسوای خلق و او بمن بی‌التفات، 
رفت کار از دست بیرون، فکر کارمن کنید. 

قاتلِ من، تا ز خیل مهوشان دانند کیست، 
صورتش را، نقش بر لوح مزارِ من کنید.

چون غریبی گوهر افشاندم به وصفِ لعل او،
گوش، سوی دُرّ ِ نظم آبدار من کنید.

       شاه غریب میرزانینگ بو شعری منوچهري، خاقاني، وحشي باقفي کبی فارس تیلیده شعر یازگن شاعرلرنی اېسگه ساله‌دی.