منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
«غم هجومیدن پریشان» بۉلگن کۉنگیل ناله‌سی
استاد محمد کاظم امینی‌نینگ «وطننی اېسلب» عنوانلی مخمسی خصوصیده‌گی شرح
یازووچی: محبوب الله توران
اېندی نیمه تۉغریسیده قلم اۉینـَتیشنی اۉیلردیم؛ قاره بخت بیر خلق اېکنیمیز سببلی، اولوغ و دهـّا استاذیمیز الحاج محمد کاظم امینی‌نینگ، ادبیات بۉییچه قه‌ی مقدارده کوچلی اېکنلیکلری، همده بو ساحه‌ده‌گی اېجادیاتلری حقیده، مـَنگله‌ییده بختی قاره دېب یازیلگن و ییللر مابینیده اېزیلیب- ینچیلیب یشب باره‌یاتگن ملتی‌میزنینگ حقیقی تاریخچیلریدن بیری اېکنلیکلری بۉییچه، ماهر خطاط و نقـّاش اېکنلیکلری حقیده، همده بو قشـّاق و هر دایم سِتم آستی قیلینگن ملت دردلرینی موسیقي‌نینگ دلنواز پرده‌لری آرقه‌لی کۉیله‌گنلری تۉغریسیده، دانالریمیز آرقه‌لی خلق عامه‌سیگه یېترلیچه یېتیشتیریلمه‌گن، نیمه بۉلگنده هم استاذنینگ عُمرلریگه بـَرَکه بۉلسین، شونچه‌سی هم اۉزلری‌نینگ تینمه‌ی اورینیشلری طفیلی بیزنینگ خلقی‌میزگه مـُیسـّر بۉلدی. اۉیله‌ی‌بیریب-اۉیله‌ی‌بیریب بیر فکر باشیمگه کېلیب کېتدی.
چـَمه‌سی بوندن بېش ییل آلدین، اُستاذنینگ «غربت کویلری» ناملی شعرلری تۉپلمی چاپدن چیقیب، شو مناسبت بیلن میمنه شهریده طنطنه‌لی بیر احتفال اویوشتیریلیب، شو اثرده‌گی شعرلردن تنلـَنیب اۉقیله‌یاتیر، همده اۉشه شعرلرده‌گی مضمونلر و جوده مهارت بیلن تۉقیلگن سۉزلر تۉغریسیده او یېرده‌گی شعر شِنونده‌لری آرقه‌لی سۉراقلر بېریله‌یاتیر اېدی، یاش شعریتیمیز کاروانی‌نینگ دردلی یۉلچیلریدن بیری بۉلمیش "تاج محمد اېلسیور"، «اُستاذ! نېگه سیزنینگ شعرلرینگیزده، زمیني دلبرنینگ قاره زُلفلی‌لیگی، قاره کۉزلی‌لیگی، سیمین بدنلیگی و باشقه قیافه‌لری تۉغریسیده‌گی سۉزلرنی اونچه‌لیک اوچره‌تمه‌یمیز، شونده سیزنینگ سۉزینگیز نیمه؟»، دېب سۉراق بېردی. شونده استاذ، پادشاه‌لیقنی یۉقاتگن حُـکمدار کبی، آسمان بیلن تېنگ بۉلیب تورگن باشلری استه-شیلقه بۉشـَب، بوتون دردلری ایچلریگه اۉره‌لیب، «بای بۉته‌م! وطنیمیز، قاره کونلرگه بولغـَنیب تالان-تالان بۉلگنی، بایاقیش(بېچاره) ملتـیمیز یېتتی یات-بېگانه‌لر سِتمی آستیده، اېزیلیب-ینچیلیب بار و یۉغینی یۉقاتگن حالتی، بیزگه، دلبرنینگ عاشق‌کـُش ادالری، بیر باققنده مَستِ الـَست اېتووچی کۉزلری، ویا نرگس ایپاریدن ده خوشبوی زُلفینی توصیف اېتیشده امکان بېرمه‌دی»، دېب جواب قیتردیلر. شونده، اُستاذنینگ «وطننی اېسلب» ناملی مخمس‌لری حقیده بیران-بیر نرسه یازسم خوب بۉلر دېب قرارگه کېلدیم اۉز-اۉزیم بیلن.
استاذنینگ هر بیر سۉزیدن ناله و درد ینگره‌یدی؛ یات-بېگانه‌لر ظلمی آستیده ذره-ذره توپراغی آسمان یوزینی قاپ-قاره قیلیب تشله‌گن وطن ناله‌سی، کـُلفت و اَلملی اوروشلر سببلی ییتیرگن آته-آنه‌سی داغیده کوییب یانگن باله‌نینگ ناله‌سی قلبلر بیلن حس اېتیله‌دی. استاذ، بار و بساطیدن اجره‌تیلگن بویوک بیر ملت قیغوسی بیلن اَچینه‌دی، زۉرغه بـَدَرغه قیلینگن، قـُوَتی یولیب تشلنگن چاره‌سیز خلق کۉیچیسی سینگری، یوره‌گی غم‌گه تۉلیب سۉزگه تیل آچه‌دی.
استاذنینگ، وطندن ییراقلیکده، یوره‌گی‌نینگ درد-سـِرّینی بیان اېته‌دیگن منه بو قوییده‌گی بـَیتلرگه دقت اېتینگ:
اَيريليق درديگه ييغلــب، كۉزلريم نمناك اېته‌ی،
كۉيديريب تۉققيز فلكــــنی، آهِ آتشناك اېته‌ی،
كېچه‌لر تينمه‌ی فغــــان و ناله‌ی غمناك اېته‌ی،
تېلبه‌لردېك قيچقيريب اېتاك-يقامنی چاك اېته‌ی،
اېندی كيم بۉلديم بدرغه، اَيت كيمدن باك اېته‌ی؟
ایریلیق‌نینگ اۉزی آغیر بیر درد، اونده کۉزلر یاشگه تۉلمسدن چاره‌سیز، لېکن مېنینگ ایریلیغیم باشقه‌لرنیکی‌گه اۉخشه‌مه‌یدی، مېن، ییراقلیگیم دردیدن بیر آه تارتسم تۉققیز فلک دردیم آلاویگه کویه‌دی، مېنینگ کېچه-کوندوزگی ایشیم، یققامنی چاک-چاک اېتیب زار ناله تارتیشدن اۉزگه بیر ایش اېمس، بیله‌من بو باشقه‌لر اوچون تېلبه‌لرنینگ حالتی‌گه اۉخشب کېته‌دی، لېکن آنه یورتیم قانخۉرلر دستیدن تـَله‌نیب ویران اېتیلیگنی سببلی بدرغه بۉلگنیم یېته‌دی «نې غـُربتلرنی چېکدیم، چرخِ بې بنیاد دَستینگدن»، اېندی کیم نې دېسه دېسین، بـَری بیر، باک اېتمه‌یمن، دییـَپدیلر استاذ بو بـَیتلر بیلن.
قـَيسی بير درديمگه ييغله‌ی، بې‌كس و بېچاره‌من،
قيغو و غم كلفتــــيدن، بغری يوز مينگ پاره‌من،
يار دن-دلــــــــــدار دن اَيرو، بسي آواره‌من،
آنه يورتيمدن جــــدا بۉلديم، نې بختی قاره‌من،
اۉینی غم بحريگه تشلـب، عقـلـنی درّاك اېته‌ی.
اَیتینگ، قـَیسی بیر دردیمگه ییغله‌ی؟ بې‌کس‌لیگیمگه‌می؟ چاره‌سیزلیگیمگه‌می؟ قیغی و غم‌نینگ قاره کلفتیدن یوره‌ک-بغریم تیلیم-تیلیم بۉلدی، یاردن-دلداردن ییراقده قالیب ینه قنچه‌دیر آواره بۉلماغیم درکار؟ آه آنه یورتیم! سېندن اوزاقده یـَشش نې قدر قاره بختلیک، نې قدر برداش‌سیزلیکدیر، فکریم غم بحریگه چۉمیلگن و عقلیم بونگه یېتمه‌یاتیر.
بو سۉزلر یالغیزگینه استاذنینگ اۉز یوره‌ک دردی اېمس، بلکه بو، تاریخ دوامیده، «ملت‌لرنینگ اېنگ اولوغی، تورکستان‌نینگ اصل صاحبی»، بۉلیب، قاره بختلیکدن یورتی ساتیلیب، بار و یۉغی تالان قیلینیب تشلنگن بیر بویوک ملت‌نینگ قلبیدن سوغاریلگن آتشین سۉزلردیر.
توشدی عزت اَوجــيدن تۉپراققه يارقين يولدوزيم،
اېمدی اۉتگه‌ی حسرت و غم بيرله كېچه-كوندوزيم،
دوست-دشمن آلديــده اېندی قچان قالدی يوزيم،
اۉتميشيم افســانه‌گه اۉخشار، ايشانمنگلر سۉزيم،
دهرنی يخشی-يامــــانيدن نېچه كون باك اېته‌ی؟
کیم اېدیک، کیم بۉلدیک. دنیا اېلاتلری آره‌سیده شان-شوکتلی اېل بیز اېدیک، بو نې کۉرگی‌لیک بۉلدی، عزت آسمانی اَوجیده‌گی یارقین یولدوزیمیز یېرگه تېکیسلندی، اېندی تون و کون حسرت چېکیشدن باشقه چاره‌میز یۉق، دۉست و دشمنگه باقیشگه یوزیمیز قالمه‌دی، «اې فلک چرخینگ بوزیلسین!»، شونده‌یین شکوهلی اۉتمیشیمیز ایشانیلمه‌یدیگن افسانه‌گه اۉخشب قالدی، اې فلک! سېندن‌می اېندی شِکوَه اېته‌ی؟
يېلكم اوزره قۉيدی گـــردون درد و محنت تاغينی،
حسرت و غم بيرله اۉتكـــرديم ييگيتليك چاغینی،
صر-صرغمپايمــــــالاېتدیكۉنگيليپراغينی،
عمرلر بۉلدی كيشی كۉرمس تــَنيم‌نينگ ساغينی،
شيره‌ی جانيمنی تاكـَــی طـُعمه‌ی ضحاك اېته‌ی؟
استاذ، چرخِ گردون، درد و محنت‌نینگ تاغ‌ده‌ی آغیر یوکینی یېلکه‌لریگه باسگنیدن، همده بوتون ییگیتلیک ایاملری انه شو محنت چېکیش بیلن اۉتگنیدن خبر بېریب، هر تاماندن اېسه‌دیگن آغیر غملر شـَمالی - ایلله‌گینه آسیلیب تورگن یپراق‌دېک - کۉنگلیمنی آیاق آستی قیلدی، بو حالت بیلن، رنجـُورلیگیم طفیلی عمریم بۉیی تـَن ساغلیگیمنی کیشی کۉره‌بیلمه‌دی، قچان‌گه‌چه عزیز جانیم‌نینگ قـُوَت-مَدارینی قاتل "ضحاک" ینگلیغ قاره محنت یـَلمـَب یوره‌وېرسین، دېب، ناله‌ی زارلری ایچ-ایچلرینی اېزیب تشله‌یدی.
بير زمان كېلدی كه بۉلســك تاغ كبی برداشليك،
مونچه هم بی اتفاقليك، بـــس اېرور اَوباشليك،
بارچه قۉلداشليك اېته‌يليك، برچه‌ميز تيلداشليك،
باش‌سيز اۉلمس هيچ ملـت، ايله‌منگ بې‌باشليك،
آه،آنهيورتيمدېباۉزنیهرساریچالاكاېته‌ی.
منه بو یوقاریده‌گی گوهرین سطرلر بیلن، استاذ "نفاق اۉرگن اولوس"نی، تاغ‌ده‌ی برداشلی بۉلیب، بیر-بیراو بیلن قۉلداشلیک قیلیب، بیر-بیراونی توشینگن حالده، نفاقدن، بې‌باشلیکدن اوزاققه چېکینینگ، دېب، آنه یورت‌نینگ گـُلـلـَب یشنـَشیگه حصه قۉشیشلریگه چارله‌یدیلر.
يا امير تېمور بابام روحـــــی! مدد قيل حيدري،
كيم غنيملر مكری بوزدی، اۉزليگيم‌نينگ كشوری،
بير تامان ياو فتــنه‌سی، بې اتفاقليك بير ساری،
بيرلشينگ خلقيم، قوريلسين بير «سد اسکندري»،
شانلی اجداديم يۉلين ايزلب، اۉزيم چالاك اېته‌ی.
اې اولوغ تېمور بابام! قبرده آرام، جان‌سیز یاتگنینگنی بیله‌من، لېکن التماس، بویوکلیلگینگ حُرمتی، روحینگ بیلن بیزگه یاردم بېر، سېنینگ نامینگ تیللرگه آلینگنده‌گینه یاو-یاتلرنینگ بوتون بدنی تیتره‌ی باشله‌یدی؛ سېنینگ یۉقلیگینگنی بیلگنیدن‌می غـَدّار غـَنیملر - مینگ حیله‌لر ایله - بیزنی اۉزلیگیمیزدن اجره‌تیب تشله‌دی، بو فتنه‌لر بیر یانده-یو بو بې‌باشلیگیمیز بیر یانیده، چاره‌سیز قالدیک، دېب بویوک سلطان روحیدن مدد سۉره‌گنلریدن بولـَک، خلقنی بیرلـَشیشگه چارلب، زمان «یأجوج و مأجوج»لری قرشیسیده، بیرله‌شیش یۉلی بیلن «سَد اسکندري»دېک تۉختـَشلرینی طلب قیلیب، اولوغ اجدادلریمیز یۉللرینی ایزلشده بیرینچی بۉلیب اۉزلری یۉلگه چیقیشلرینی بیان اېته‌دیلر.
قيغودن يازديم يارانلر، غملـــــی كۉنگلوم ناله‌سی،
قـَيده بۉلسم مـَيلی، كۉنگلوم‌دور وطن‌نينگ واله‌سی،
برچه‌ميز بير تن اېرورميز، بير درخــت‌نينگ ياله‌سی،
غفلت اويقوسيدن اويغان، تېبــران اۉزبېك باله‌سی،
غمهجوميدنپريشـــــانكۉنگلومیافلاكاېته‌ی.
بو شعر سۉنگی آلتین سۉزلری بیلن، اې عزیزلریم! بو یازگنلریم برچه‌سی آغیر غملردن آزار تاپگن کۉنگلیم‌نینگ چېکینیش-ناله‌لری‌دیر، قه‌ییرده بۉلمه‌یین کۉنگلیم وطن عشقیده تـَلپینه‌دی، کېلینگ اېندی برچه‌میز بیرلشگن حالده، غفلت اویقوسیگه غلبه قازانیب، "اۉزی بېک"لیگیمیزگه ایشانگنیمیز بیلن، بو غملر کلفتیدن قوتیلیب، تینچلیک-آبادانلیک مُصفا آسمانیگه قنات قاقیش یۉللرینی ایزله‌یلیک، دېب، شِنونده‌لرگه کوچ بغیشله‌ماقچی بۉله‌دیلر.
یوقاریده اېسلب اۉتگنیمیزدیک، استاذنینگ شعرلریده‌گی سۉزلر، وطن عشقیدن، خلق غمیدن یانیب کویگن دردلی بیر انسان تمثالی‌دیر. استاذ بو قاره محنت و قاره دردلرنی بیرمه‌بیر باشدن کېچیریب، کۉز بیلن تیک کۉرگن بیر کیشی. سۉزلریم اداغیده، عزیز استاذیمیزگه اوزاق عمر تیلب، ایجادلریگه برکه، قلملریگه تینمسلیک، همده «غم هجومیدن پریشان» بۉلگن کۉنگیللریگه، غمدن آزادلـَشیب، خوشبختلیک آسمانیگه قنات قاقیب یوریشلرینی ایسته‌یمن. بختیمیزگه بار بۉلسینلر! بیزگه هم استاد یورگن یۉللردن قدم قۉییش نصیب قیلسین.
24/10/2017- میرزاپور، احمد آباد، هند
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: