منگو پیدیا
اۉزبېک متنی بۉییچه اېنگ کتـّه منبع
بهار سوولری (حکایه)
بهار سوولری
حکایه
یازووچی: سعید احمد
الفبا اۉگیرووچی: محمد حسن تۉلقین
تختگه چلقنچه یاتیب، تورگېنېونینگ «بهار سوولری» کتابینی ورقله‌ی باشله‌دیم. کتاب آره‌سیدن تۉرت بوکلنگن کاغذ کۉکره‌گیمگه توشدی. بې‌پروالیک بیلن کاغذنی آلیب، یاتگن یېریمده اۉقی باشله‌دیم. عادي قاره قلم بیلک جوده خنک یازیلگن، بعضی جایلری اۉقیب بۉلمه‌یدیگن قیلیب اۉچیریب تشلنگن بو خط مېنی حیران قیلیب قۉیدی. خط اېگه‌سی، اونی یا متصل تېبره‌نیب باره‌یاتگن تراموایده، یا تیک توریب یازگنگه اۉخشه‌یدی. بیر چیزیقلی دفتر ور‌غیده‌گی سطرلر باشیده یۉغان - یۉغان حرفلر بیلن باشلنیب، سطرنینگ آخریگه یېتمه‌ی بیر- بیریگه مینگه‌شیب کېتردی. «نیمه بلا، مست آدم یازگنمی بونی»، دېب دلیمدن اۉتکزدیم. یوقاریسیدن ایکّی - اوچ سطر اۉچیریب تشلنگن خط شو یېردن باشلنه‌دی:
«...اویینگیزدن بوتونله‌ی کېتدیم. کوتمنگ. قَیتیب کېلمه‌یمن. بو خطنی بوتونله‌ی، قَیتیب کېلمس بۉلیب کېته‌یاتگنیمنی سیزگه بیلدیریب قۉییش اوچون‌گینه یازه‌یپمن. سببینی بیلیشنی ایسترسیز؟ نخات‌که اۉزینگیز بیلمسه‌نگیز؟ قَیسی بیر خاتین قنچه‌دن - قنچه عهد و پیمانلر، آرزو - امیدلر بیلن کیریب کېلگن اویینی تشلب کېته‌دی؟ مېن انه شونده‌ی قیلدیم. بو مېنینگ وجدان آلدیده‌گی قرضیم، حقارتلنگن، آیاق آستی قیلینگن محبتیم آلدیده‌گی بورچیم اېدی. اېسینگیزده‌می، انهار بۉییده‌گی اَغدریلگن قری چِنار تنه‌سیگه یانمه - یان اۉتیریب، یولدوزلرگه تېرمیلردیک. کۉپ عاشقلردن بېوه قالگن آی نینگ بولوتدن بولوتگه سوزیب اۉتیشینی خۉرسینیب - خۉرسینیب تماشا قیلردیک. سیز نینگ یېلکنگیزگه سویه‌نیب، انهار سلقینیدن سېسکنگنیمده کاستیومینگیزنینگ اېته‌گیگه مېنی اۉر‌ردینگیز. اۉشه کونلر اۉزیمنی چینه‌کم بختیار دېب بیلردیم. انهارنینگ نریگی تامانیده‌گی ینتاقلر آره‌سیده چیریلله‌گن چیگیرتکه‌لرنینگ آوازی هم قولاغیمگه عجایب بیر آهنگ بۉلیب اېشیتیلردی. بعضاً اېل اوخله‌گن ساکن کېچه‌ده اسفالت کۉچه بۉیلب آلیس - آلیسلرگه کېتیب قالردیک...»
شو یېرگه کېلگنده خط نینگ کېتمه - کېت اوچ سطری اۉچیریلگن. شونچه اورینسم هم اۉقيالمه‌دیم.
«...بعضاً آرتیستلرگه رحمیم کېله‌دی. اولر صحنه‌ده اۉز قیافه‌لریدن چیقیب، بیر نېچه ساعت باشقه آدم بۉلیب یشه‌یدیلر. اولرنینگ مهارتیگه قایل قالیب قرسک چله‌میز. اۉیلب کۉرینگ، بو اولر اوچون جوده هم کتّه محنت، مشقت اېمسمی؟
سیز - چی؟ سیز صحنه‌ده اېمس، حیاتده آرتیست بۉلیب یشه‌دینگیز. اۉزلیگینگیزدن چیقیب، باشقه آدم قیافه‌سیگه کیردینگیز. اۉزیدن، وجودیدن، قلبیدن، دنیاده‌گی اېنگ یره‌مس، افلاس نرسه‌دن جیرکنگندېک جیرکنه‌دیگن آدم‌گینه شونده‌ی قیله‌دی. بو جوده قیین ایش-کو! عمر بۉیی بیر تنه‌ده ایکّی کیشی بۉلیب یشش ممکنمی، اخیر! شونینگ اوچون سیزنی تشلب کېتدیم. هېچ قَیتیب کېلمس بۉلیب کېتدیم. تۉییمیز بۉلگن کوننی بیر اېسلنگ. قدحلرنینگ جرنگی، حافظلرنینگ خانیشی، دۉست-یارلرنینگ قلبنی تیتره‌ته‌دیگن تبریک سۉزلری... اۉشه کونلری چینه‌کم بختیار اېدیم، خودّی بولوتلر آره‌سیده سوزیب یورگندېک اېدیم، پایانیگه یېتیب بۉلمس آرزولریم بار اېدی. خودّی تۉییمیز کونی، اېشیگینگیز - مېنینگ ینگی اوییم نینگ اېشیگی آلدیده باله‌سینی کۉتریب تورگن خاتین نینگ غضب و نفرت تۉله کۉزلری مېنگه تیکیلگنینی، اونینگ قلبیده طغیان قیله‌یاتگن حسلرنی پَیقه‌مه‌گن اېدیم. چونکه مېن بی اختیار اېدیم. بختدن اېنتیککن کیشی نینگ کۉزیگه همه نرسه گۉزل، همه آدم بختلی کۉرینیشینی بیلمه‌گن اېکنمن. مېن بختدن اېنتیکردیم، او بختسیزلیکدن پنهانی فریاد چېکردی. مېن بختگه یېتیشگن اېدیم، او بختینی یۉقاتگن اېدی. اېندی اۉیلب قره‌سم، او بختنی اېمس، بختسیزلیگینی یۉقاتگن اېکن. نېگه‌که، سیز، اۉزگه‌گه بخت بېرالمه‌یدیگن ناتوان کیشی اېکن سیز. اونینگ یوزلریگه بې‌محل توشگن اجینلر، قۉنغیراق ساچلرگه بې‌محل آره‌له‌گن آقلر سیز کېلتیرگن «بخت» اېکنلیگینی اېندی یخشی بیله‌من.
حاضر شو خطنی یازرکنمن، خاتینینگیزنینگ اۉشه مشعوم تۉی کونیده‌گی قیافه‌سینی کۉز آلدیمگه کېلتیریب، قلم توتگن قۉللریم مشتگه ایلنگنینی بیلمه‌ی قالیبمن. بیرگه یورگن کېچه‌لری آیگه تېرمیلیب تانگ آتتیرگن پیتلریمیزده او مشفیق خاتین نینگ دېرَزه آلدیده اېشیککه تېرمیلیب، مأیوس، افتاده‌حال اۉتیرگنینی اۉیله‌گنیمده، بوتون بارلیغیم زیرقیره‌ب کېته‌دی. سیزنی قرغش اوچون عالم بساطیدن تحقیرلیراق سۉز تاپالمه‌یمن...»
خط نینگ دوامی بوتونله‌ی اۉچیریب تشلنگن. چیراققه یقینراق باریب اۉقیشگه اورینیب کۉردیم. یۉق، اۉن سکّیز سطر ایچیدن فقط «انصاف»می دېگن سۉزنی ارنگ اۉقي آلدیم، خلاص.
توبه! بو خطنی کیم یازگن؟ کیمگه یازگن؟ خَیالیم قاچیب، هر بیر سطریدن غضب، نفرت یاغیلیب تورگن خط اېگه‌سینی بیلگیم کېلدی. کتابنی آلیب، خط نینگ دوامی چیقیب قالرمیکین دېگن اۉی بیلن اونی ورقله‌ی باشله‌دیم. یۉق. کتاب کتبخانه‌نیکی اېدی. کیم دیر اونی بې‌اختيار کتاب بیلن تاپشیریب یوبارگن بۉلسه کېره‌ک. اویقوم قاچیب او ناتنیش، الم‌زده خاتین قلبی نینگ اېنگ تېرن جایلریدن آتیلیب چیققن قَیناق، آلاولی سۉزلریدن اېرته‌لبگچه تۉلغندیم.
اېرته‌لب کتبخانه‌دن بو کتابنی مېندن اوّل آلگن کیشینی سۉره‌دیم. کتبخانه‌چی خاتین تعیینلی بیر گپ ایتمه‌دی. اونینگ گپیچه، یونیورسیتی کتبخانه‌سی بوندن ایکّی یریم آی آلدین سیلاو اوچستکه‌سیگه کتابلر یوبارگن، سیلاودن کېین اۉشه کتابلر مقوا‌لشگه بېریلگن اېکن. خلص، خط کیمدن و کیمگه اېکنلیگی معلوم بۉلمه‌گنی اوچون مېنده قالدی. اما بو پند یېگن جسور خاتین نینگ اۉرته‌نیب یازگن قَیناق سۉزلری اېگه‌سیگه یېتمه‌گنیدن افسوسلنردیم.
اۉقیشلر توگه‌دی. بېش ییل بیرگه اۉقیگن قدردانلر بیلن خیرلشه‌دیگن کونلر کېلدی. اینیقسه، اۉزینی همه‌دن آلیب قاچه‌دیگن، مېنگه هم شبهه بیلن قره‌یدیگن هم کورس صنوبردن اجره‌لیش مېنگه جوده آغیر اېدی. بو خیالچن قیز نېگه دیر مېنگه جوده یاقردی. او کۉپچیلیککه کم اره‌لشردی. خد‌م‌کورسلر بیر - بیریمیز نینگ «میریدن - سِریگچه» دېگندېک سرگذشتلریمیزنی، آرزولریمیزنی بهم کۉر‌ردیک. اما صنوبر اۉزی حقیده، نیتلری حقیده لام - میم دېب آغیز آچمه‌گن. اونینگ طبیعتی انه شونقه اېدی. اۉزی علیحده درس تیارلر، قیغوسینی هم، شادلیگینی هم بیراو بیلن بهم کۉرمسدی. اونگه رحمیم کېلگنیدنمی، یا طبیعتیم آغیرراق بۉلگنیدنمی، هر قله‌ی، اونینگ ساکنلیگی مېنگه یاقردی. کېینگی کورسده‌‌گینه ایکّاویمیز بیر - بیریمیزگه یقین بۉلیب قالگندیک. حتا بیر - ایکّی مرته کینا (سینما)گه هم باردیک. کۉرگن کینا (سینما)میزده صنابر جوده کۉپ ییغله‌دی. کینا (سینما) اونچه‌لیک کیشینی ییغلته‌دیگن درجه‌ده هم اېمس اېدی. حیرانمن، صنوبر نېگه ییغله‌دی اېکن!
اگوست آخرلب قالگن اېدی. اېرته‌گه صنوبر بېک آبادگه کېته‌دی. مېن اېسکی کسبیم - گزېته ایشیده قاله‌من. شو کونی سۉنگگی بار او بیلن پارککه باردیک. نېگه دیر او خاموشراق اېدی. مېن اونینگ بو کیفیتینی تا شو کونگچه بیر - بیریمیزگه دردیمیزنی ایتمه‌گنیمیزدن، شونده‌یلیگیچه اجره‌شیب کېتیشیمیزدن بۉلسه کېره‌ک، دېب اۉیله‌دیم. هر قله‌ی، بو مسأله‌ده اېرککلر ددیلراق بۉله‌دی. داودیره‌ب بۉلسه هم گپنی اۉزیم باشله‌دیم. شو پیتگچه بو تۉغریده آغیز آچمه‌گنیمدن اۉزیمنی اۉزیم کاییب، هیجان اره‌لش سېکین گپیرردیم. بیلمه‌دیم، گپلریم نینگ همه‌سینی اېشیتدیمی، یۉقمی؟
پارک‌ده آدم کۉپ اېدی. تنتسه میدانچه‌سی، مراجعين‌خانه‌لر محصللر بیلن تۉله. صنوبر نینگ قۉلیدن اوشله‌دیم. او یلت اېتیب مېنگه قره‌دی.
- یورینگ، هوو اناوی سوو بۉییگه باره‌میز.
- نېگه؟
بو سوالگه جواب تاپالمه‌دیم.
- یورینگ! - دېدی صنوبر نینگ اۉزی یۉل باشلب. سوو بۉیی خالیراق اېدی. سیم یغاچده‌گی چیراق نینگ سووده‌گی عکسی گۉیا خنجردېک انهار تگیگه سنچیلگندی.
- سیزنی تاشکېنت‌ده قالدیرماقچی اېدیلر-کو، نېگه بېک آبادگه یوباریشلرینی سۉردینگیز؟
صنوبر جواب بېرمه‌دی. سووگه تیکیلگنیچه بیر نېچه دقیقه اینده‌مه‌ی اۉتیردی. سۉنگ وزمینلیک بیلن:
- مېنگه قره‌نگ، - دېدی، - بېش ییل بیرگه اۉقیدیک، سیز مېنگه باشقه‌لرگه قره‌گنده یقینراق بۉلیب قالگنسیز. - او نېگه‌دیر گپنی گپگه قاووشتیرالمه‌ی قیینه‌لردی. - کۉزلرینگیزگه قره‌گنیمده، یوره‌گینگیزده الّه‌قنده‌ی حس بارلیگینی سېزیب قیینه‌له‌من. گپیم قۉپالراق چیقسه، مېنی کېچیرینگ. بېکار قیلیه‌پسیز. حلی یاشسیز. اۉز تېنگینگیز بیلن تاپیشیشینگیز کېره‌ک. مېن بونی آلدینراق ایتیشیم کېره‌ک اېدی. نېگه شونده‌ی قیلمه‌دیم؟..
- نېگه، اخیر سیزنی... نخات سیز مېنی... یا سیزنینگ باشقه...- دېدیم پست آواز بیلن.
صنوبر نینگ کۉزیده یاش ییلتیره‌دی.
- اخیر، مېن بیر مرته تۉی کۉرگنمن... بېش کون بۉلسه هم. حلی تارتگن دردیم نینگ داغی تنیمدن کېتگنی یۉق.
اوچ ییل اوّل کتاب آره‌سیدن کۉکره‌گیمگه توشگن خطنی اېسله‌دیم. نخات اۉشه خط بیلن صنوبر آره‌سیده بیران مناسبت بۉلسه، نیمه‌لر دېیپمن، یۉغ - اې...
- سیز، سیز، - دېدیم دودوقلنیب، - سیز تورگېنېونینگ «بهار سوولری»نی اۉقیگنمیسیز؟
صنوبر مېنگه سوال نظری بیلن قره‌دی:
- نیمه اېدی؟
- خط یۉقاتگنمیسیز؟
صنوبر نینگ کۉزلری کتّه - کتّه آچیلیب، لبلری الّه‌نیمه‌لر دېب پیچیرله‌دی.
مېن اونینگ شمال تۉزیتگن ساچلرینی سیله‌دیم.
- شونقه، - دېدی صنوبر خۉرسینیب، - ارزان محبت نینگ قربانی بۉلگنمن.
اونینگ بو گپیده قنچه‌دن - قنچه الم، اضطراب بار اېدی.
ایکّیمیز سووگه تېرمیلیب خَیال سوره‌میز. بهار سوولری آقیب کېتدی. ثور آیی نینگ بولوتلری قلدیره‌ب - گُلدیره‌ب تاغ و تاشلرگه، باغ و راغلرگه یامغیر قوییب اۉتدی. اونینگ حیات بخش تامچیلریدن انواعِ گُللر اونیب چیقدی. عالمنی بېزه‌گن، ادیرلرده لاله قیزغلداق گلخنینی یاندیرگن بو حیات تامچیلری نینگ سخيلیگیدن سوو ایچیب قالگن شومغییه‌‌لر هم بار اېکنلیگینی بیله‌من. بیراق کۉکلم آفتابی نینگ النگه‌سیگه بو پېچکلر، شومغییه‌‌لر تاب بېرالرمیکین؟! آفتاب اولرنی قاوجیره‌تیب تشله‌مسمیکین؟! البته کویدیریب تشله‌یدی، ایشانه‌من.
محبت هم شونده‌ی. قلب حرارتی ایسیتمه‌گن محبت اوزیب آلینگن گُلدېک جوده تېز قاوجیره‌ب قاله‌دی.
یالغان محبتدن زده بۉلگن صنوبرنینگ یوره‌گیده کوییب کول بۉله‌یاتگن حسلرگه حریر، شفّاف شباده تېککندېک بۉله‌دی. بو شباده اونینگ قلبیده‌گی کوللرنی تۉزغیتیب یوباره‌دی. کۉکسیده‌گی باسیب یاتگن آغیر تاشنی محبت نینگ عظمت قۉلی کۉتریب تشله‌یدی.
درختلر تېپه‌سیده کېزیب یورگن یریمته آی یپراقلر آره‌سیدن اۉتیب، صنوبرنینگ گاه یېلکه‌سیده، گاه ساچ اۉریملریده اۉینردی.
مطلبنی اۉرتاقلـَشیش: